iglobenews.org сайти фотосурати
2022 йил сентябрь ойи ўрталарида курд аёли Маҳса Амини ўлимидан сўнг Эронни оммавий норозилик қамраб олганидан бери Ислом Республикаси ҳукумати камида 2910 кишини қатл қилган. Бундай статистик маълумотларни Iran Human Rights инсон ҳуқуқлари ташкилоти келтиради.
Ушбу маълумотларга кўра, ўлимга ҳукм қилинганларнинг 83 нафари аёллар бўлган. Шунингдек, ўлим жазосига ҳукм қилинганлар орасида 37 нафар виждон асирлари ва 14 нафар намойишчилар бўлган, уларнинг аксарияти Амини ўлимидан сўнг пайдо бўлган «Аёл, ҳаёт, озодлик» ҳаракати аъзолари бўлишган. Бундан ташқари, мазкур даврда тўрт нафар вояга етмаган шахс қатл этилган.
Қайд этилишича, энг оғир жазога ҳукм қилинганларнинг ярмидан кўпи наркотик моддалар билан боғлиқ жиноятларда айбланган. Бу фуқаролар аҳолининг энг заиф қатламларидан бўлган. Бундан ташқари, уларнинг аксарияти этник балужлар бўлган, дейди ҳуқуқ фаоллари.
Инсон ҳуқуқлари ташкилоти директори Маҳмуд Амири-Мугаддамнинг қўшимча қилишича, Ислом Республикаси расмийлари томонидан қатл этилганларнинг аксарияти носиёсий жиноятларда айбланган бўлса-да, бундай қаттиқ репрессиядан мақсад жамиятни қўрқитиш ва келгуси намойишларнинг олдини олиш бўлган. Фаолга кўра, Эрон олий раҳбари умуммиллий намойишлар унинг режимини қулатиши мумкинлигини билади.
Ҳуқуқ ҳимоячисига кўра, аксарият ҳолларда ўлим жазосига ҳукм қилинганлар қийноқ ва шафқатсиз муносабатга дучор бўлишган, улар адолатли суд жараёнидан маҳрум қилинган.
«Уч мингга яқин одамнинг тегишли тартибга риоя қилинмаган ҳолда ва жамиятда қўрқув уйғотиш учун қатл қилиниши БМТнинг фактларни аниқлаш миссияси томонидан инсониятга қарши жиноятларнинг яққол намунаси сифатида текширилиши керак», — дея таъкидлайди Амири-Мугаддам.
Iran Human Rights ашкилоти Эрон судлари 2023 йилда 834 та, 2024 йилда эса 975 та ўлим ҳукми чиқарилганига оид маълумотларни келтиради. 2025 йил бошидан буён 938 та инсон қатл қилинган. Таҳлилчилар йил охирига келиб бу кўрсаткич ортиб, ўтган йилги кўрсаткичдан ошиб кетиши мумкинлигини тахмин қилишмоқда.
ℹ️ 2022 йил 13 сентябрь куни 22 ёшли курд аёли Маҳса Амини ахлоқ полицияси томонидан «ҳижобни нотўғри кийгани» учун ҳибсга олинган. Расмийлар версиясига кўра, аёл юрак хуружи ва инсултга учраган. Бироқ, фаоллар унинг хавфсизлик кучлари томонидан шафқатсизларча калтаклан, дея ҳисоблашади. Амини касалхонага етказилган ва 16 сентябрь куни вафот этган.
Маҳса ўлимидан сўнг ҳукуматга қарши намойишлар Эроннинг барча йирик шаҳарларида ўша йилнинг декабригача давом этди. Митингларга намойишчилар «Аёл, ҳаёт, озодлик» шиорлари билан чиқишган.
Уч ойдан ортиқ давом этган норозилик намойишларида юзлаб одамлар ҳалок бўлган ва минглаб одамлар ҳибсга олинган. Аммо намойишчилар Эрон шаҳарларидаги қизлар ва аёлларнинг ихтиёрий равишда ҳижобсиз юра олишига эришдилар. Бироқ, тез орада Ислом Республикаси расмийлари бошда рўмолсиз омма олдига чиққан хотин-қизларга нисбатан кескин чоралар кўра бошлади.
