Қирғизистонда мамлакатнинг энг йирик энергетика объекти бўлган Тўхтоғул ГЭСини тўлиқ реконструкция қилиш ишлари якунланди. Тўртинчи ва охирги модернизация қилинган гидроэлектростанция ишга туширилди, деб хабар беради Энергетика вазирлиги матбуот хизмати.
Энергетика вазири Таалайбек Ибраев Тўхтоғул ГЭСининг таъмирланган тўртинчи гидроэлектростанцияси ва Уч-Қўрғон ГЭСининг иккинчи гидроэлектростанциясини ишга туширишда иштирок этди.
«Тўхтоғул ГЭСининг тўртинчи гидроэлектростанциясини реконструкция қилиш ишлари 100% га муваффақиятли якунланди. Бу энергетика сектори учун тарихий воқеа», — деб таъкидлади Энергетика вазирлиги.
Натижада Тўхтоғул ГЭСининг қуввати 1440 мегаваттгача ошди, бу Қирғизистонда ишлаб чиқарилган барча электр энергиясининг қарийб 60 фоизини ташкил этади.
Тўхтоғул ГЭСи Совет даврида Норин дарёсида қурилган ва у туфайли пайдо бўлган сув омбори мамлакатдаги энг йирик ва Марказий Осиёнинг асосий сув ресурсларидан бири ҳисобланади. Объектнинг қурилиши ўн йилдан ортиқ давом этган ва 1970 йиллари якунланган, сувни тўлдириш 1973 йили бошланган.
Тўхтоғул ГЭСини реконструкция қилиш ишлари 2015 йили бошланган. 24.kg маълумотларига кўра, лойиҳа Осиё тараққиёт банки (ОТБ) ва Евроосиё барқарорлаштириш ва тараққиёт фонди (ЕБТФ) томонидан молиялаштирилган. Умумий инвестициялар тахминан 287 миллион долларни ташкил этган: 187 миллион доллар ОТБ томонидан (89 миллион доллар кредит, 98 миллион доллар грант) ва 100 миллион доллар ЕБТФ кредити ҳисобидан ажратилган.
ГЭСни модернизация қилиш босқичма-босқич амалга оширилди. 2015 ва 2019-йиллар оралиғида трансформаторлар ва 500 киловольтлик кабелларни ўз ичига олган ёрдамчи электр ускуналари алмаштирилди. 2022–2023-йиллари иккита гидроэлектр блоки ва уларнинг ёрдамчи тизимлари модернизация қилинди. 2024–2025 йилларни қамраб олган якуний босқич учинчи ва тўртинчи блокларни ўрнатишни ўз ичига олди. Ишлар GE Hydro France, ZMEC ва SMPмхалқаро компаниялари томонидан амалга оширилди.
Реконструкция бўйича директор ўринбосари Мирлан Зияйдиновнинг сўзларига кўра, станция лойиҳавий муддатидан деярли икки баравар кўпроқ ишлади.
«Хизмат муддати 20–30 йил, биз эса уни 50 йилга чўздик. Буларнинг барчаси мутахассисларимиз туфайли амлга ошди – улар ўз кучи билан таъмирлашди, созлашди. Бу станцияни иш ҳолатида ушлаб турган одамларнинг меҳнати эвазига амалга ошди», — деди Зияйдинов.
Реконструкция жараёнида станцияда рақамли бошқарув жорий этилди. Энди барча асосий жараёнлар мониторлар орқали бошқарилади ва тизим инсон-машина интерфейсига асосланган. Зияйдинов тушунтирганидек, «бизда қурилиш давридаги панеллар бор эди, аммо энди биз ҳамма нарсани монитор орқали бошқарамиз: режимлар, қувват, блок ҳолати — ҳамма нарса назорат остида».
Шу билан бирга, Қирғизистон ҳукумати стратегик сув ресурсларини назорат қилиш чораларини кучайтирди. Тўхтоғул омборидаги сув ҳажми ҳақидаги маълумотлар шу йилнинг 15 майидан бери очиқланмайдиган бўлди. «Электр станциялари» компанияси статистика энди «фақат расмий фойдаланиш учун» деб таснифланганини тушунтирди. Сув сатҳи ва оқим тенденциялари ҳақидаги маълумотларни фақат ваколатли органларга, жумладан, Миллий хавфсизлик давлат қўмитасига (МХДҚ) расмий сўров орқали олиш мумкин.
Охирги оммага очиқ бўлган маълумотлар 15 май санасида хос: ўша пайтда сув ҳажми 9,529 миллиард кубометрни ташкил этган, бу бир йил аввалги (8,245 миллиард) ва бир ой аввалги (8,569 миллиард) кўрсаткичлардан ошиб кетган. Сув оқими секундига 1230 кубометрни, оқим эса секундига 181 кубометрни ташкил этгани тахмин қилинган.
Яқинда Қирғизистон президенти Садир Жапаров Тўхтоғул сув омборидаги сув сатҳи ўтган йилга нисбатан 2 миллиард кубометрга паст эканини ва бу мамлакатни электр тармоғини қўллаб-қувватлаш учун электр энергиясини импорт қилишга мажбур қилаётганини маълум қилганди. Мамлакатда шунингдек, электр энергияси истеъмолига кенг чекловлар жорий этилди.
