Туркиянинг Aksa Enerji компанияси Самарқанд вилояти электр тақсимлаш тармоғини бошқариш ва модернизация қилиш бўйича халқаро тендерда ғолиб чиқди. Компания 30 йиллик бошқарув давомида $1 млрд инвестиция киритади. Бу ҳақда Ўзбекистон Иқтисодиёт ва молия вазирлиги матбуот хизматига таяниб, «Газета.uz» нашри хабар берди.
18 ноябрь куни давлат-хусусий шериклик бўйича учинчи давра суҳбати чоғида Aksa Enerji компаниясига халқаро тендерда ғалаба қозонганини тасдиқловчи ҳужжат тақдим этилди. Ғолиблик гувоҳномасини «Ҳудудий электр тармоқлари» бошқаруви раисининг биринчи ўринбосари Алвар Ғайбуллаев топширди.
Лойиҳага кўра, тармоқни модернизация қилиш 30 йилгача бўлган муддатга концессия асосида амалга оширилади, бу муддат иш фаолиятига қараб узайтирилиши мумкин. Туркия оммавий ахборот воситалари ва расмийларининг сўзларига кўра, инвестицияларнинг умумий ҳажми 1 миллиард долларга етиши кутилмоқда. Маблағлар паст кучланишли инфратузилмани лойиҳалаш, қуриш, бошқариш, техник хизмат кўрсатиш ва тарқатиш учун ишлатилади. Инвестициялар лицензия муддати давомида амалга оширилади. Уларнинг асосий мақсади энергия йўқотишларини камайтириш, электр узилишларини минималлаштириш ва углерод чиқиндиларини камайтиришдир.
«Йиллик энергия истеъмоли тахминан 5,5 миллиард кВт/соат ва аҳолиси 4,3 миллион бўлган Самарқанд вилояти саноат, таълим ва туризм нуқтаи назаридан энг стратегик минтақалардан биридир. Тажрибамиз ва операцион мослашувчанлигимиз билан биз 30 йиллик инвестиция даврида узлуксиз электр таъминоти, замонавий инфратузилма ва экологик барқарорликка йўналтирилган модел яратиш ниятидамиз», — деди Kazancı Holding ва Aksa Elektrik директорлар кенгаши раиси Жемил Казанжи.
Aksa Enerji 1960 йилда ташкил этилган Kazanci Holding таркибига киради. Ҳолдинг нафақат энергетика, балки қишлоқ хўжалиги ва туризм соҳаларида ҳам лойиҳалар ишлаб чиқади. Компания, шунингдек, бир қанча мамлакатларда электр станцияларини қурмоқда: Туркия, Гана, Мадагаскар, Мали ва Конго. Илгари турк компанияси Бухоро вилоятида қуввати 270 МВт бўлган иссиқлик электр станцияси, Тошкент вилоятида қуввати 240 МВт бўлган ИЭСни фойдаланишга топширган ва Қашқадарё вилоятида 400 МВт қувватга эга газ поршенли электр станциясини қуришга 250 миллион доллар сармоя киритишга ваъда берган.
Яна ўн битта хорижий компания Самарқанд вилояти электр тармоғини бошқаришга қизиқиш билдирган: Actis (Буюк Британия), China Southern Power Grid, State Grid Corporation of China (Хитой), TATA Power (Ҳиндистон), Čalık Enerji, Aydem Yenilenebilir Enerji, Cengiz Enerji (Туркия), CESC Limited (Ҳиндистон), Sojits (Япония), EDF консорциуми (Франция) ва The Kansai Electric Power (Япония).
Энергетика бозорини ривожлантириш ва тартибга солиш агентлиги маълумотларига кўра, финал босқичида учта иштирокчи иштирок этди: Туркиянинг турецкие AKSA Enerji ва Cengiz Enerji компаниялари, шунингдек, француз-япон консорциуми.
Самарқанд вилояти электр тармоқлари узунлиги 30,82 км ни ташкил этади, шундан 16,7 минги (54%) эскирган. 144 та подстанция (35−110 кВ) ва 13 172 та трансформатор пункти (10−6/0,4 кВ) ишламоқда, шундан 4512 таси (45%) эскирган. Жами 128 та (54%) қувват трансформаторини алмаштириш талаб этилади. Ўзбекистонда электр энергияси йўқотишлари ҳажми 9,3% ёки 9,3 млрд кВт/соатни ташкил қилади.
Лойиҳа маҳаллий инфратузилмани, трансформатор станциялари ва подстанцияларни модернизация қилишга ва давлат харажатларини сезиларли даражада камайтиришга қаратилган.
«Инвестор тармоқни бошқаради, таъмирлайди ва янги тармоқлар қуради. Натижада уларнинг тармоғи орқали ўтаётган ҳар бир кВт/соат электр энергияси учун маълум сумма олади. Якуний истеъмолчи нимани ҳис қилади? Биринчидан, мобил илова орқали ҳозиргидек тўлашда давом этасиз. Шунчаки, бу маблағнинг бир қисми тармоқни бошқараётган инвесторга тушади», — дея Энергетика бозорини ривожлантириш ва тартибга солиш агентлиги директори Шерзод Ходжаев 2024 йил июль ойида маълум қилганди.
Президентнинг 2024–2030 йилларда давлат-хусусий шерикликни ривожлантириш тўғрисидаги 30 августдаги фармонига кўра, тендер ғолиби 2025 йил декабрь ойида эълон қилиниши режалаштирилган эди. Лойиҳа дастлаб 250 миллион долларга баҳоланган, аммо Энергетика вазирлиги маълумотларига кўра, 2030 йилга келиб 357 миллион доллар ўзлаштириш режалаштирилган.
