«Марказий Осиё – Япония» биринчи саммити иштирокчилари. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Япония Марказий Осиё мамлакатларидаги лойиҳаларга тахминан 3 триллион иена (19 миллиард доллардан ортиқ) сармоя киритишга тайёр. Бу ҳақда Япония Бош вазири Санае Такаичи 20 декабрь куни Токиода бўлиб ўтган биринчи «Марказий Осиё + Япония» саммитидан сўнг маълум қилди.
«Иқтисодий муносабатларимизнинг келажагига бўлган юқори умидларни инобатга олган ҳолда, биз кейинги беш йил ичида [Марказий Осиё мамлакатларида] тахминан 3 триллион иенага тенг хусусий сектор лойиҳаларини амалга ошириш мақсадини қўйдик», — дея унинг сўзларини келтиради Такаичи матбуот хизмати.
«Марказий Осиё – Япония» биринчи саммитида. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Япония Бош вазирининг сўзларига кўра, Марказий Осиё геосиёсат, иқтисодий хавфсизлик ва бизнес ҳамкорлигида стратегик аҳамият ва юқори салоҳиятга эга. Саммитдан сўнг 150 дан ортиқ давлат ва хусусий сектор ҳужжатлари имзоланди, «CA+JAD Токио ташаббуси» (Central Asia + Japan Advanced Dialogue) ишга туширилди ва Токио декларацияси қабул қилинди.
Келажакда Япония учта устувор йўналишда ўзаро манфаатли лойиҳаларни илгари суради: яшил барқарорлик, транспорт алоқаси ва инсон ресурсларини ривожлантириш.
«Жумладан, биз Транскаспий халқаро транспорт йўналишини ўз ичига олган глобал таъминот занжирларининг узлуксиз ишлашини қўллаб-қувватлаш ва Марказий Осиё-Япония сунъий интеллект ҳамкорлиги орқали сунъий интеллект соҳасидаги ҳамкорликни мустаҳкамлаш ниятимизни билдирдик», — деди Такаичи.
Санаэ Такаичи. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Марказий Осиё энергия ва минерал ресурсларга бой эканини таъкидлаб, Бош вазир Япония глобал таъминотни диверсификация қилиш учун муҳим минераллар бўйича ҳамкорликни кучайтириш ниятида эканини айтди.
«Марказий Осиё + Япония» саммитида Қозоғистон, Қирғизистон, Тожикистон, Туркманистон ва Ўзбекистон раҳбарлари иштирок этди.
Қосим-Жомарт Тўқаев ва Санаэ Такаичи. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Тўқаев Япония мамлакат иқтисодиётида асосий инвестор эканини, инвестициялари 8,5 миллиард доллардан ошганини таъкидлади. Японияга ташрифи давомида 3,7 миллиард доллардан ортиқ қийматдаги 60 дан ортиқ икки томонлама ҳужжатлар имзоланди. Тўқаев Қозоғистоннинг япон инвесторлари учун қулай шароитлар яратишга тайёрлигини билдирди ва ядровий ва яшил энергия, ноёб ер металлари, логистика ва рақамли технологияларни истиқболли соҳалар сифатида белгилади. У Сунъий интеллект бўйича Токио ташаббусини қўллаб-қувватлади ва Astana Hub технопарки ва Alem.ai халқаро марказида минтақавий сунъий интеллект платформасини жойлаштиришни таклиф қилди.
Садир Жапаров ва Санаэ Такаичи. Қирғизистон президенти матбуот хизмати фотосурати
Қирғизистон президенти Садир Жапаров Япония таклиф қилинган устувор йўналишларни: экологик барқарорлик, коммуникациялар ва инсон потенциали тараққиётини қўллаб-қувватлашга тайёрлигини тасдиқлади. Иқлим ўзгариши Марказий Осиёнинг тоғли ҳудудлари учун алоҳида хавф туғдиришини таъкидлаб, у табиий офатлар ҳақида минтақавий эрта огоҳлантириш тизимини яратиш ва қўшма сув ресурслари дастурларини ишлаб чиқишни таклиф қилди. Жапаров шунингдек, «Қамбарота-1» гидроэлектростанцияси лойиҳасининг мамлакат учун стратегик аҳамиятини таъкидлади ва Япониянинг қайта тикланадиган энергия технологияларига қизиқиш билдирди. Шунингдек, у Қирғизистоннинг Евросиё учун логистика маркази сифатидаги салоҳиятини таъкидлади ва Юқори технологиялар парки доирасида рақамли лойиҳаларни ривожлантиришини эълон қилди.
Эмомали Рахмон ва Санаэ Такаичи. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон Япония ҳукуматига иқтисодиёт, энергетика, қишлоқ хўжалиги, инфратузилма ва соғлиқни сақлаш соҳаларини қамраб олувчи лойиҳаларни амалга оширишда узоқ вақтдан бери кўрсатиб келаётган ёрдами учун миннатдорчилик билдирди. У мамлакатнинг «яшил» иқтисодиёт ва гидроэнергетика соҳасида ҳамкорлик қилишга тайёрлигини яна бир бор тасдиқлади ва бу соҳаларни устувор йўналишлар сифатида кўрсатди. Раҳмон иқлим ўзгаришига эътибор қаратди ва Тожикистоннинг сув дипломатиясини ривожлантиришдаги етакчилигини таъкидлади. У барча манфаатдор давлатларни 2026 йил май ойида бўлиб ўтадиган «Душанбедаги сув жараёни» доирасида юқори даражадаги халқаро конференцияда иштирок этишга таклиф қилди. Президент шунингдек, Тожикистоннинг Япония томонидан қўллаб-қувватланган «Марказий Осиёнинг барқарор ривожланишида сунъий интеллектнинг роли тўғрисида»ги БМТ резолюциясини ишлаб чиқиш ташаббусини эслатди.
Сердар Бердимуҳамедов ва Санаэ Такаичи. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Туркманистон президенти Сердар Бердимуҳамедов Токио саммити Марказий Осиёнинг Япония билан муносабатлар архитектурасида бурилиш нуқтаси бўлганини таъкидлади. У саммитларни мунтазам ўтказишга тайёрлигини билдирди ва иқтисодий ҳамкорликнинг, айниқса энергетика, транспорт ва сув ресурсларини бошқариш соҳаларидаги муҳимлигини таъкидлади. Туркманистон йирик саноат ва энергетика лойиҳаларини амалга оширишда Itochu, Mitsubishi, Kawasaki, Sumitomo, Toyo, Sojitz, Komatsu ва Toyota билан фаол ҳамкорлик қилмоқда. Бердимуҳамедов устувор йўналишлари қаторида иқтисодиётнинг «яшил трансформацияси», метан чиқиндиларини камайтириш, водород технологияларини ривожлантириш ва минтақавий иқлим технологиялари марказини яратишни таъкидлади. Чегаралараро алоқа ҳақида гапирар экан, Бердимуҳамедов Туркманбоши халқаро денгиз порти, Туркманистонни қўшни давлатлар билан боғлайдиган янги аэропортлар, темир йўллар ва автомобил йўлларининг аҳамиятини таъкидлади. У «Марказий Осиё-Япония» ёшлар форуми ва «Марказий Осиё ва Япония аёллари мулоқоти» платформасини ташкил этишни, шунингдек 2028 йилни БМТ шафелигида халқаро ҳуқуқ йили деб эълон қилинишини таклиф қилди.
Шавкат Мирзиёев ва Санаэ Такаичи. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев йигирма йилдан кўпроқ вақт олдин «Марказий Осиё плюс» мулоқотини Япония бошлаганини эслатди. У ҳар икки йилда бир марта, жумладан, Тошкентда ҳам ушбу форматда етакчилар учрашувларини ўтказишни таклиф қилди. Мирзиёев барқарор ривожланиш учун минтақанинг табиий ва инсон ресурсларини япон технологиялари билан бирлаштириш орқали ҳамкорликни янги стратегик даражага кўтаришга чақирди.
Ўзбекистон раҳбари ташаббусларни илгари сурди:
▪️ «Марказий Осиё – Япония 2040 ҳамкорлик стратегияси»ни ишлаб чиқиш;
▪️ етакчи таҳлилий институтларнинг экспертлар форумини ўтказиш;
▪️ минтақада инфратузилма ва саноатни ривожлантириш учун инвестиция фондини яратиш;
▪️ Марказий Осиёда Япония технологик парклари тармоғини яратиш;
▪️ сунъий интеллект, нарсалар интернети, киберхавфсизлик ва транспорт тизимларини рақамлаштириш бўйича қўшма лойиҳалар учун «Марказий Осиё – Япония» рақамли марказини яратиш.
«Марказий Осиё + Япония» биринчи саммити доирасида бизнес форуми. japan.kantei.go.jp сайти фотосурати
Мирзиёевнинг бошқа таклифлари қаторидан Тошкентда Қайта тикланадиган энергия манбалари бўйича минтақавий таълим марказини очиш, шунингдек, ҳаво сифатини яхшилаш дастури ва иқлим бўйича ҳаракатлар режасини амалга ошириш жой олди.
Ўзбекистон президенти юқори тезликдаги темир йўл ва автомобил йўлларини қуриш, транспорт йўлакларини рақамлаштириш, аэропортлар ва логистика марказларини қуриш каби лойиҳалар учун минтақага Япония инвестициялари, технологиялари ва экспертлар ёрдамини жалб қилишга қизиқиш билдирди.
Кейинги «Марказий Осиё + Япония» саммити Қозоғистонда бўлиб ўтади.
