Феноменал Ренессанс

Маданий мерос ҳафталиги. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

Тошкентда 18-27 октябрь кунлари «Шарқ Ренессанслари феномени: салтанатлар, динлар, шахслар ва тамаддунлар» мавзусига бағишланган Халқаро маданий мерос ҳафталигининг ёпилиш маросими бўлиб ўтди. Ушбу кенг кўламли форум дунёнинг 20 давлатидан етакчи олимлар, маданият экспертлари ва санъатшуносларини бирлаштирган билим алмашинувининг ўзига хос майдонига айланди. Ўзбекистон пойтахтига 100 дан ортиқ таниқли фан ва маданият намояндалари, жумладан, йирик музей ва кутубхоналар раҳбарлари, халқаро маданият ташкилотлари раҳбарлари ташриф буюрди.

Маданий мерос ҳафталигини ўтказишдан мақсад нафақат ўзбек тарихининг бой ва ранг-баранг қирраларини намойиш этиш, балки халқаро мулоқот ва ҳамкорликни мустаҳкамлашдан ҳам иборат эди. Бу Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилаётган, мамлакат маданий меросини асраб-авайлаш ва оммалаштиришга қаратилган ислоҳотлар доирасидаги муҳим қадамдир. Очилиш маросимида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Раисининг биринчи ўринбосари Содиқ Сафаев табрик сўзи билан чиқди. Маросим модератори Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси академиги, профессор, юридик фанлар доктори, «Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида» лойиҳаси таҳририяти раиси Акмал Саидов бўлди. Маданий мерос ҳафталигини Ислом цивилизацияси маркази директори, Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, асраш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти бошқаруви раиси Фирдавс Абдухолиқов очиб берди.

Форум. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

Ҳафталик доирасида Тошкент шаҳрида 30 дан ортиқ тадбирлар, жумладан, анжуманлар, семинарлар ва фильмлар намойиши ўтказилди. Бунга параллел равишда Темурийлар тарихи давлат музейи, Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхона, Ўзбекистон тарихи давлат музейи, Кинематографлар саройи ва Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институтида тематик форумлар ва кўргазмалар ташкил этилди. Ушбу тадбирларни ташкил этишда Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти иштирок этди. Кўргазмалар хронологик тартибда очилган бўлиб, қадимий исломгача бўлган даврдан бошлаб, Биринчи ва Иккинчи Шарқ Уйғониш давригача бўлган то ҳозирги Учинчи Ренессанс давригача бўлган даврда Янги Ўзбекистонда тарихий-маданий меросни тиклашга қаратилган.

Ўзбекистон Маданият вазири Озодбек Назарбеков иштирокида 1-болалар мусиқа ва санъат мактабида «Ўзбекистонда маданият ва санъат соҳасидаги ислоҳотлар» халқаро форуми ҳафталикнинг муҳим воқеаларидан бири бўлди. Тадбирда ТУРКСОЙ Бош котиби Султон Раев ва ИCОМОС эксперти Кристина Иаманди каби 100 дан ортиқ мутахассислар иштирок этди. Форум Миллий академик драма театрида «Чўлпон» спектакли намойиши билан якунланди.

Президент Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилган «Ўзбекистон Ислом цивилизацияси маркази мегалойиҳасининг тақдимоти муҳим воқеа бўлди. Ҳафталик давомида Ислом цивилизацияси марказининг бўлажак музейи ва Имом ал-Бухорий музейи учун кўргазмалар ташкил этишга қаратилган хорижий ҳамкорлар билан ишлаб чиқилган илмий тадқиқот лойиҳалари амалга оширилди. Кўплаб форум ва конгрессларда дунёнинг 20 мамлакати олимларининг 200 дан ортиқ оригинал ғоялари тақдим этилди ва бу ҳамкорлик тўғрисида 20 та меморандум имзоланишига сабаб бўлди. Ушбу ташаббуслар ёшларнинг ислом маданияти ва тарихини ўрганишга бўлган қизиқишини қўллаб-қувватлаш, тарих ва замонавийлик ўртасида кўприк бўлиб хизмат қиладиган экспонатлар яратишга қаратилган.

Фирдавс Абдухолиқов. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

«Ислом цивилизацияси маркази» Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилган ноёб мегалойиҳадир. Тез орада Марказ қурилиши якунланади, аммо энди унинг музейи залларини мазмунли контентлар билан тўлдириш вақти келди. Кўргазмаларни кўпайтириш бўйича ишлар хорижлик тадқиқотчилар билан ҳамкорликда олиб борилмоқда. Ушбу машаққатли ишлар Маданий мерос ҳафталигида ҳам давом этмоқда. Чет эллик ҳамкасбларимиз Ислом цивилизацияси марказини ривожлантиришга йўналтирилган ҳамкорликни тасдиқловчи лойиҳаларини тақдим этишмоқда ва шартномалар имзолашмоқда», — деди Фирдавс Абдухолиқов ўз нутқида.

Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, асраш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WOSCU) анжуманлар залида ўтказилган тақдимот блоклари ва форумларга алоҳида эътибор қаратилди. Ушбу қарор ҳафталик кун тартибини тематик кўргазмалар атрофида тузиш, ноёб материаллар, жумладан диний қўлёзмалар ва нодир Қуръон нусхалари билан танишиш имконини берди. Ушбу осори-атиқалар бўлажак Ислом цивилизацияси маркази ва Имом Ал-Бухорий музейи кўргазмаларининг бир қисми бўлиб, Ўзбекистон ислом меросининг маънавий аҳамиятини таъкидлайди. Шунингдек, «Ислом – тинчлик ва меҳр-оқибат дини» симпозиуми бўлиб ўтди ва унда юздан ортиқ мутахассислар исломнинг тинчлик ва тотувлик дини сифатидаги ролини муҳокама қилди.

Кундалик мавзули форум ва конференцияларда замонамизнинг таниқли олимлари ўз лойиҳаларини тақдим этдилар, жумладан уларнинг орасида дунёга машҳур Қуръоншунос олим, Коллеж де Франц профессори, кодикология ва палеография, Қуръонни ўрганиш соҳасидаги таниқли олим ва мутахассис, Фахрий легион ордени кавалери Франсуа Дерош; Истанбул Ислом цивилизацияси боғи раҳбари, Истанбул Қуръони нодир нусхалари муаллифи Ҳусайн Кутлу; профессор, жаҳон Қуръоншуноси, Сорбонна ва Париждаги олий амалий мактаб доктори, Париждаги Академик тадқиқотлар институти раиси, Миллий илмий тадқиқот маркази (CNRS) илмий ходими Карим Ифрак; Халқаро алоқалар бўлими бошлиғи, Деҳли университетининг Форс ва Марказий Осиё тадқиқотлари кафедраси мудири Чандлер Шекҳар ва бошқа машҳур академик арбоблар бор эди.

«Маданий мерос ҳафталиги ташкилотчиларига ва мамлакат раҳбариятига ушбу тадбирда иштирок этиш ва ноёб тадқиқотлар ўтказиш имкониятини берганлари учун ўз миннатдорчилигимни билдираман. Ўзбекистон ҳамиша маданиятлар чорраҳаси бўлган ва шундай бўлиб қолади. Ҳозирда Ўзбекистонда изланишларимни давом эттирар эканман, кутубхоналар ва фондларда ўзбекча қўлёзмалар жуда кам эканига амин бўлдим. Масалан, Ўзбекистон фондларида сақланаётган каталон Қуръони ва ислом қўлёзмалари бизни кейинги изланишларга ундайди. Қанчалик кўп тадқиқот олиб борсак, уларнинг ноёблиги ва ўзига хослиги бизни шунчалик кўп ўзига тортади, бу эса бизни янги вазифаларга ундайди», — дейди профессор, Қуръоншунос, Сорбонна ва Париждаги олий амалий мактаб доктори, Париждаги Академик тадқиқотлар институти раиси, Миллий илмий тадқиқот маркази (CNRS) илмий ходими Карим Ифрак (Франция).

Ислом цивилизацияси маркази. «Фарғона» фотосурати /Андрей Кудряшов

Миллий тил куни муносабати билан «Маърифат нури: 19-20-асрларда адабий, фан ва маданий ислоҳотлар» халқаро конференцияси бўлиб ўтди, унда «Маърифат карвони» меморандуми имзоланди. Тақдимот блокида 30 дан ортиқ мутахассислар сўзга чиқиб, адабий-маданий меросни асраб-авайлаш, бу ислоҳотларнинг келажак авлодлар учун аҳамиятини таъкидладилар.

Ҳафталик доирасида анъанавий кўргазма форматига замонавий тус берилган инновацион лойиҳалар ҳам намойиш этилди. Ушбу янгиликлар орасида иммерсив эффект яратувчи интерактив мониторларга эга «Вақт девори» лойиҳаси ва музей залларини боғловчи «вақт капсуласи» – 3D йўлаклари бор эди. Сунъий интеллектни, жумладан, Марказнинг инновацион кутубхонаси билан боғлиқ лойиҳаларга фаол татбиқ этиш режалаштирилган. Шунингдек, замонавий технологиялардан фойдаланган ҳолда интерфаол кўргазмалар ва иммерсив тематик шоуларни ташкил этиш лойиҳалари тақдим этилди. «Ислом цивилизациясининг 1001 ихтироси» доирасида Wilmotte & Associates (Франция), Global Digital Heritage (АҚШ) каби компаниялар вакиллари ўз ғояларини тақдим этдилар.

Бу қадамларнинг барчаси ёшларда илм-фан, тарих ва маданиятга қизиқишни оширишга қаратилган. Дарҳақиқат, Президент Мирзиёев топшириғига кўра, Ислом цивилизацияси маркази ёшларни қизиқтириш, тарих ва динни ўрганишни янада қулай ва қизиқарли қилиш учун мўлжалланган интерактив илмий майдонга айланиши керак.

«Биз анчадан бери музей ва кўргазма фаолияти билан шуғулланамиз ва Ислом цивилизацияси маркази билан ҳамкорлик қилиш мен учун катта шарафдир. Учинчи Ренессанс даврига қўлимдан келганча ҳисса қўшмоқчиман. Биз музейнинг иммерсив тажрибаси ва медиа компоненти устида ишлаяпмиз, чунки музейга ташриф буюрувчиларнинг қарийб 70 фоизини ёшлар ташкил этиши кутилмоқда. Мен улар учун тушунарли ва қизиқарли тилда гаплашмоқчиман. Ислом цивилизацияси маркази ўз номига муносиб. Кўп тиллилик бўлиши керак, турли тоифадаги меҳмонлар келади. Биз мультимедиа ечимлари, инновацион технологиялар каби мослашувчан воситаларга эътибор қаратамиз, улар ҳар бир ташриф буюрувчи учун ўзига хос, унутилмас ва, албатта, узлуксиз тажриба беради», — дея тушунтиради Борис Кислицин, Pitch ва «Сила света» студияси асосчиси ва ижодий директори.

Ҳафталик давомида Ислом цивилизацияси маркази раҳбарияти иштирокида хорижий илмий муассасалар, марказлар ва ташкилотлар билан 20 дан ортиқ ҳамкорлик меморандумлари имзоланди. Жумладан, «Сбер» (Россия), «Манара» фонди (БАА), ИРСИКА (Туркия), Al Midad (Саудия Арабистони), шунингдек, Темурийлар тарихи давлат музейи, Ўзбекистон тарихи давлат музейи, Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхона, Бадиий академия, Ўзбекистон ва Маънавият ва маърифат маркази билан.

«Сбер» вакили билан меморандум имзоланиши. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

«Туркияда бўлгани каби Ўзбекистонда ҳам маданий меросни ўрганиш, асраб-авайлаш ва сақлашга катта эътибор қаратилмоқда. Бу масала мамлакатларимиз раҳбарларининг кун тартибидан ўрин олганидан хурсандман. Бу йўналишнинг ривожланишидан шахсан Ражаб Тоййиб Эрдўғон ҳам, Шавкат Мирзиёев ҳам манфаатдор. Таъкидлаш жоиз, Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан амалга оширилаётган ислоҳотлар муваффақиятли давом этмоқда. Ҳамкорлик борасида ИРCИCА Ислом цивилизацияси маркази билан яқиндан ҳамкорлик қилади. Яқинда Ўзбекистон делегацияси Туркияга хизмат сафарида бўлди. Ўзбек олимларига бағишланган энциклопедия нашри тайёрланмоқда. Иш қизғин давом этмоқда», — деди Ислом тарихи, санъати ва маданияти тадқиқот маркази (ИРСИCА) бош директори ўринбосари Женгиз Тўмар.

Илмий ва халқаро экспертлар кенгаши раҳбарлигида Ўзбекистонда Ислом цивилизацияси маркази экспозициясини шакллантиришга қаратилган тақдимотлар якунлари сарҳисоб қилинди. Тадбирда 200 дан ортиқ маҳаллий ва хорижий олимлар, расмийлар ва оммавий ахборот воситалари, жумладан Euronews ва BBC вакиллари иштирок этишди. Очилиш доирасида «Ўзбекистонда маданий мерос ҳафталиги якунлари» видеофильми намойиш этилди. Шундан сўнг Ислом цивилизацияси маркази Васийлик кенгаши аъзолари, Ўзбекистон Республикаси Президенти маслаҳатчилари Хайриддин Султонов ва Музаффар Комилов қутлов сўзи билан чиқишди.

Хайриддин Султонов ҳафталик иштирокчиларини қутлаб, бундай илмий тадбирларнинг муҳимлигини таъкидлади.

«Ушбу ҳафта давомида жуда кўп ишлар амалга оширилди, кўплаб учрашувлар бўлиб ўтди. Лойиҳалар жаҳон экспертларининг таклифлари асосида амалга оширилади. Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг ислоҳотлари шарофати билан рўй бераётган ўзгаришларни ҳис қиляпмиз. Форумда 70 дан ортиқ ташкилот иштирок этди. Ислом цивилизациясининг дунёга таъсири мавзусида турли мамлакатлардан келган таниқли экспертлар маъруза қилдилар. Мутахассисларнинг марказ бўйича тавсияларини инобатга оламиз», — деди Хайриддин Султонов.

ИЦМ Кенгаши мажлиси. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

Музаффар Комилов иштирокчиларга Янги Ўзбекистон тараққиётига қўшган ҳиссаси учун миннатдорчилик билдирди.

«Ўзбекистонда глобал ислоҳотлар амалга оширилмоқда. Буни барчамиз, жумладан, Маданий мерос ҳафталигида ҳам ҳис қиляпмиз. Хорижлик ва маҳаллий экспертлар томонидан билдирилган ғоялар асосида Президентимиз Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан кўплаб лойиҳалар амалга оширилмоқда. Сизнинг тавсияларингиз жуда муҳим. Маданий мерос ҳафталиги доирасида 30 дан ортиқ илмий-амалий конференциялар, форумлар ва тақдимотлар ўтказилди, уларда 70 дан ортиқ илмий ташкилот иштирок этди. Давлатимиз раҳбарининг шахсий ташаббуси билан барпо этилган Ўзбекистонда Ислом цивилизацияси марказининг қурилиши ва лойиҳаси муҳокама қилинди. Мегалойиҳадан кўзланган мақсад буюк аждодларимизнинг маданий ва илмий меросини асраб-авайлаш, ўрганиш ва бу билимларни кенг жамоатчиликка етказишдан иборат», — деди Музаффар Комилов.

Маданий мерос ҳафталигининг якуний босқичи қурилаётган Ислом цивилизацияси маркази биносида бўлиб ўтган йиғилиш бўлиб, унда иштирокчилар натижаларни сарҳисоб қилдилар ва келишилган лойиҳаларнинг амалга оширилишини тасдиқладилар. Содиқ Сафоев иштирокчиларга миннатдорчилик билдирди.

«Маданий мерос ҳафталиги иштирокчиларига шахсан Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мираманович Мирзиёев ташаббуси билан ташкил этилган Ислом цивилизацияси маркази – мегалойиҳага қўшган ҳиссаси учун миннатдорчилик билдираман. Бугунги кунда маданий меросимизни асраб-авайлаш ва оммалаштириш борасида катта ишлар қилинмоқда. Бу, биринчи навбатда, ўз тарихини, динини билиши керак бўлган ёш авлод учун ниҳоятда муҳим соҳадир. Ўтмишдаги воқеалар орқали биз келажак томон одимлаймиз», — деди Содиқ Сафоев.

Форум иштирокчилари. WOSCU матбуот хизмати фотосурати

Ўз навбатида, иштирокчилар Ўзбекистонда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг аҳамиятини таъкидлаб, мамлакат маданий меросини асраб-авайлаш бўйича келгусида ҳамкорлик қилишга тайёр эканликларини билдирдилар. Олимлар Ислом цивилизацияси маркази музейи кўргазмаларини тайёрлашга ҳисса қўшиш, Ўзбекистон маънавий-тарихий меросини ўрганиш ва асраб-авайлашда янги бўлим очиш имконияти учун ташкилотчиларга миннатдорлик билдирди.

«Маданий мерос ҳафталиги Янги Ўзбекистонда ўтказилаётган муҳим тадбирдир. Таъкидлаш жоиз, мамлакатда маданий меросни ўрганиш, асраб-авайлаш ва оммалаштиришга катта эътибор қаратила бошланди. Мен Президент Шавкат Мирзиёевга республика маданий меросини ўрганиш ва оммалаштириш борасидаги саъй-ҳаракатлари учун миннатдорчилик билдираман. Айтиш жоиз, Ўзбекистон маданий мероси нафақат бир давлатнинг, балки бутун жаҳон меросидир. Ибн Сино, Ал-Хоразмий, Беруний каби олимлар жаҳон илм-фанига қандай улкан ҳисса қўшганини барчамиз яхши биламиз. Самарқанд, Бухоро, Хива – бутун дунё мероси. Уни ўрганиш бутун инсоният учун муҳим вазифадир», — дейди Михо музейининг махсус тадқиқотчиси, фанлар доктори Сергей Лаптев (Япония).

Якуний сўзни Ислом цивилизацияси маркази директори, Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, асраш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти бошқаруви раиси Фирдавс Абдухолиқов айтди. У ҳамкасбларига Тошкентда ўтказилган Маданий мерос ҳафталигидаги самарали фаолияти, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев ғояси атрофида бирлашгани учун миннатдорчилик билдирди. Абдухолиқов Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев лойиҳаси бўйича Ислом мероси маркази музейи ва Имом ал-Бухорий инновациялар музейи кўргазмасини ташкил этиш бўйича ҳамкасбларининг барча ғоялари, албатта, атрофлича ўрганилишини таъкидлади. Шунингдек, Абдухолиқов йиғилганларни Ислом цивилизацияси марказининг режалари билан ҳам таништирди ва ёш авлодга «Ислом цивилизацияси маркази» лойиҳасини амалга оширишга қўшилиш таклифи билан мурожаат қилди.