«Яқинда Хусанов Ўзбекистонга инглиз тансоқчилари билан келадиган бўлади»

Алишер Никимбаев. Экспертнинг шахсий архивидан фотосурат

Дунёда футбол кучайиб бормоқда ва Ўзбекистон ҳам бу байрамдан четда қолмаётгани жуда қувонарли. Ўзбек футболчилари Европанинг топ клубларида тўп сурмоқда, миллий терма жамоа ўзининг илк жаҳон чемпионатига чиқишга яқин турибди, ёшлар терма жамоаси эса аллақачон у ерда. Бироқ, кўпинча режалаштирилган ривожланишга тўсқинлик қиладиган етарлича тўсиқлар мавжуд. «Фарғона» мухбири менежер ва спорт эксперти Алишер Никимбаев билан ўзбек футболининг ижобий ва салбий томонларини муҳокама қилди.

— Ўзбекистон миллий терма жамоаси ўзининг илк жаҳон чемпионатида иштирок этишига жуда яқин турибди. Йўлланмани қўлга кирита олармикан Бунга нима тўсқинлик қилиши мумкин?

— Сўнгги икки ўйинда ўзининг ярамас ўйини тўсқинлик қилиши мумкин. Лекин мен бунга ишонмайман. Жамоа аллақачон мувозанатга эга ва шаклланган. Муваффақиятга эришишга бирор нарса тўсқинлик қилади, деб ўйламайман. Бордию, барча футболчилар айниб, пала партиш ўйнай бошласалар, ёки жароҳатлар эпидемияси юз берса. Бундай ҳолатда ҳам Тимур Кападзе ихтиёрида захира ўйинчиларининг кенг танлови мавжуд.

Ишонаманки, жамоа ҳеч бўлмаганда 5 июнь куни мағлубиятга учрамайди, яни Амирликларда муаммони ҳал қилади. Лекин нимадир нотўғри бўлган тақдирда ҳам 10 июнь куни Қатар билан Тошкентдаги ўйинда ҳаммаси аниқ ҳал бўлади. 90 фоиздан ортиқ ишончим комил. Яъни, март ойидаги ўйинлар олдидан мен 70 фоиз берган бўлсам, Эрон билан дурангдан сўнг эҳтимоллик ошди. Нега? Чунки ҳали ҳам назарий жиҳатдан Ўзбекистонни четга суриб қўйиш имконияти бор БАА термаси эронликларга имкониятни бой бериб, орадаги фарқ 3 очкодан 4 очкога кўтарилди ва бу асосий омилга айланиши мумкин.

— Агар жаҳон чемпионатида доимо 48 нафар жамоа иштирокчи бўлганида, Ўзбекистон битта чемпионатни ҳам ўтказиб юбормаган бўларди, деб ўйламайсизми?

— Агар бунга математик жиҳатдан ёндошилса, бу мумкин. Ҳеч бўлмаганда, минимум шунга етиб келишган бўларди. Бироқ, тарих эҳтимолликни ёқтирмайди. Ҳозирги формат билан 2034 йилга бориб Ўзбекистон терма жамоасини жаҳон чемпионатининг уч карра иштирокчиси сифатида кўраман.

— Агар ҳозир Осиёдан 4+1 танлаб олинадиган бўлса, Ўзбекистон термасининг имкониятлари қандай бўларди?

— Айтиш қийин. Жамоаларнинг кайфияти бошқача бўларди. Айни дамда мен иккита яққол етакчини кўрмоқдаман: Эрон ва Япония. Масалан, кўп очко йўқотган ўша жанубий кореяликлар жаҳон чемпионатига чиқиш учун анча жипслашган ҳолда ўйнаган бўларди. Ёки Австралия қанчалик қийин бошланганига қаранг. Яъни, булар жаҳон чемпионатларига борадиган барқарор тўртлик. Саудия Арабистони ҳам бор. Жамоамиз ҳам курашган бўларди. Лекин бу жуда қийин бўларди.

— Ўзбекистон терма жамоасининг ҳозирги авлодини — олтин, деб ҳисоблашмоқда. Нима учун шундай деб ўйлайсиз ва бу ҳақиқатми? Шомуродовни Шацких, Файзуллаевни Жепаров ёки Машариповни Қосимов билан солиштириш мумкинми?

— Мен ҳозирги авлодни «олтин» деб ҳисобламайман. Гарчи, жамоа ҳар қачонгидан ҳам мувозанатли бўлсада, аммо муаммосиз эмас. Албатта, ўзбекистонлик футболчининг илк бор Англия премер-лигасида майдонга тушиши кўп нарсани англатади. Шомуродов эса муқим кучли 5таликдан жой олди. Лекин уларни алоҳида олиб қарайдиган бўлсак, Қосимов ва Жепаров жуда ёрқин футболчилар эди, аммо жамоага пойдевор етишмасди. Айтайлик, ўнг қанот қуларди. Энди вазият янада мувозанатли. Муносиб ҳимоя бор. Дарвоза чизиғи ҳам ёмон эмас. Юсуповнинг ўзи, масалан, Нестеровдан ёмон бўлмаслиги мумкин. Умуман олганда, бу яхши таркиб ва ​​бу таркиб учун тактикалар тўғри танланган.

— Хусановни кимга қиёслаш мумкин?

— Эҳтимол, Хусановни позиция бўйича Андрей Федоров билан солиштириш мумкин. Кодирни Андрейдан олдинроқ кўриниш берди, аммо бу, эҳтимол, Федоровнинг дастлабки йиллари СССР парчаланишига тўғри келгани билан боғлиқдир. Балки футболчи «Нефтчи»ни эртароқ тарк этганида яхшироқ бўларди. У ҳам дисквалификацияси туфайли (майдонда ҳакамга зарба бергани учун икки йилга. —«Фарғона» изоҳи) йўлдан четлаштирилди. Шуни ҳисобга олиш керакки, Россия чемпионатидан у қадар кўп трансферлар бўлмаган.

— Хусанов топ поғонада ўрин олишга қодирми ва нима эвазига?

— Абдуқодир жуда жиддий йигит, меҳнаткаш. У жасур ва яхши жисмоний хусусиятларга эга. Қолаверса, Беларусми ёки Франциями, яхши мураббийлар билан омадли. Уни захира ўриндиғида ушлаб туришмади, балки ўзини кўрсатиш имкониятини берди, қўллаб-қувватлади ва ривожлантирди. Англияда Гвардиола Абдуқодир устида жуда нозик ишлаяпти. Гап шундаки, Гвардиола кузда қаерда бўлади ва Пеп тўсатдан кетса, унинг ўрнини «Манчестер Сити»да ким эгаллайди. Ёш футболчиларни камол топтиришга қайғурадиган мураббийлар борлигини биламиз. Лекин умид қиламанки, Хусанов ўша пайтга қадар пишиб кетади.

Бироқ, мен кўраётган асосий хавф Абдуқодирнинг тез орада турмуш қуришидир. Ҳар бир футболчи никоҳдан сўнг янги ҳаётга мослашиш жуда қийин эканини билади. Бошқа томондан, эҳтимол, бу кундалик ҳаётда унга ёрдам берар.

Демак, кейинги йил Хусанов учун ҳар томонлама муҳим бўлади. Бу унинг Премьер-лигадаги биринчи тўлиқ мавсуми бўлади ва у исталган мураббий қўл остида асосий таркибдан жой олиш учун мавсумолди машғулотларни муваффақиятли якунлаши керак. Бундан ташқари, оилавий ҳаёт. Иш ва уйни бирлаштира олиш лозим.

Абдукодир Хусанов. DI Podkast фотосурати

— Уй ҳақида. Хусановнинг Ўзбекистонга сўнгги сафари футболчига ҳеч қандай фойда келтирмагандек туюлди. Аслида, аксинча.

— Ҳа, Тошкентда йигитни тинч қўйишмади, таъқиб қилишди. Ҳамкасбларимдан бири айтганидек, Ўзбекистон футбол ассоcиаcияси мамлакатда олий лига футболчиси пайдо бўлишига тайёр эмас эди. Бундан ҳам кўпини айтаман, бутун ўзбек футболи бунга тайёр эмас эди. Гап ҳатто Хусанов ҳақида эмас, балки Қирғизистонга қарши уйдаги Жаҳон чемпионати саралаш ўйини билан боғлиқ умумий вазият ҳақида. Ўзбек футболчиларининг машғулотларига эринмаган одамки келарди. Ўйинчиларни ҳимоя қилиши керак бўлган омончилар ўз фарзандларини селфи олишга олиб келган.

Шунга қарамай, олдинда Қатарга қарши ҳал қилувчи баҳс бор. Ва бу воқеа оқибатларга эга ҳақиқий байрамга айланиши мумкин. Ўйлайманки, Ассоциация бу барча хавф-хатарларни тушуниб, март ойида содир бўлган воқеалардан хулоса чиқариши керак. Шу жумладан хавфсизликни кучайтириш борасида.

Одамлар вазият қандайлигини тушунмаётганга ўхшайди. Уларнинг фикрича, арзимас селфи футболчини безовта қилмаслиги мумкин. Лекин ҳамма ҳам шундай деб ўйлайди. Ва бу тартибсизлик. Блогерлар Хусанов билан мемга айланган видеони жойлаштиришди. Бу бемаънилик даражасига етиб бормоқда. Агар бу тартибсизлик давом этса, Ассоциация чора кўрмаса, «Манчестер Сити» вазиятга аралашиб, қўшимча хавфсизлик чораси сифатида ўз қўриқчиларини тайинласа, ҳайрон бўлмайман. Баъзи клублар шундай йзл тутишади.

— Уни олқишлашга ҳали эрта эмасми, йигит синиб кетмасмикан?

— Абдуқодир оиласи камтарин ва меҳнаткаш. Албатта, мен Қодирнинг отаси – Ҳикмат Ҳошимовни яхши биламан, мен у ерда мураббий бўлиб ишлаганимда терма жамоада ўйнаган. Бундай одамларни мақтов билан йўлдан оздириб бўлмайди. Ўғлини ҳам шундай руҳда тарбиялаган, деб ўйлайман.

— Сиз Хусанов билан «Манчестер Сити» иштирок этадиган клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатида учрашишингиз мумкин ва у ерда ишлайсиз. Айтинг-чи, нима қилмоқчисиз?

— Мен Вашингтонда ишлайман, «Манчестер Сити» эса у ерда ўйнамайди. Демак, Қодирни яна кўришим даргумон. Ҳеч бўлмаганда ишим доирасида. Менда «Ювентус»нинг «Ал Айн» билан, «Ал Ҳилол»нинг «Ред Булл» билан ва «Ал Айн» билан ўйинлари бор, лекин бу сафар «Видад» билан. Ишимни тугатганимдан сўнг, бошқа шаҳарларга боришни режалаштиряпман, балки Хусанов билан қаердадир йўлда дуч келармиз, лекин бу аниқ эмас. Футболчилар меҳмонхонасига бориб, йигитларни безовта қилиш яхши эмас.

Вазифаларимга келсак, мен Вашингтондаги стадионда футбол ўйинларини ўтказиш учун масъул бўлган ФИФА ўйинлари директори бўлиб ишлайман. Асосан, жамоалар стадионга келган пайтдан то аренани тарк этгунига қадар содир бўладиган ҳамма нарса менинг зиммамда. Кийиниш хоналарини уларнинг келишига тайёрлаш, жамоалар билан учрашиш, уларни шуғулланишга олиб бориш, мураббий ва футболчиларнинг матбуот анжуманида иштирок этишини таъминлаш, футболкалар рангларини келишиб олиш ва ҳатто учрашувнинг энг яхши футболчисини тақдирлашни режалаштириш. Атрофимда бошқа ФИФА вакиллари — тўла вақтли ходимлар ёки фрилансерлар бўлиши аниқ: медиа ходими, маркетинг бўйича менежер, ўйин комиссари.

Бундан олдин Аргентинада бўлиб ўтган 2023 йилги ёшлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида, айнан, Ўзбекистон миллий терма жамоаси ўйинларида ФИФА ўйинлари комиссари бўлгандим. Шунингдек, Андижонда, футзалда ўйин директори бўлганман. Бу эса бошқа қийинчиликлар. Шундай экан, клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатида ўйин директори лавозими мен учун янгилик.

Март ойида бизни Майамидаги семинарга чақиришди. Биз июнь ойида бирга ишлайдиган ҳамкасбларимиз билан учрашдик. Биз ишлашимиз керак бўлган стадионларни кўрдик. Менинг стадионим — Audi Field, MLS стадиони, унда «Вашингтон Ди.Си. Юнайтед» ўйнайди. Янги тажрибани интиқлик билан кутяпман.

Шуни қўшимча қилмоқчиманки, бу нафақат янги тажриба, балки катта шарафдир. Клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатида ҳар бир шаҳар учун биттадан ўн битта ўйин директори бўлади. Улардан тўрт нафари ФИФА ёки ЖЧ-2026 ташкилий қўмитаси ходимлари, яна олти нафари конфедерациялар вакилларидир. Ва фақат биттаси миллий федерация вакили. Дунё бўйлаб қанча мутахассислар менинг ўрнимда бўлишни орзу қилишларини тасаввур қилишингиз мумкин.

— Жаҳон чемпионати ва клублар ўртасидаги жаҳон чемпионатидан сўнг ёшлар ўртасидаги жаҳон чемпионати иштирокчилари сони ҳам кенгайди. Бундан ташқари, у энди ҳар йили бўлиб ўтади. Бу бироз кўп эмасми?

— ФИФА учта асосий мақсадни кўзлаган ўғил болалар ва қизлар ўртасидаги ўсмирлар ўртасидаги жаҳон чемпионатларини ислоҳ қилишни бошлади: турнирни бутун дунё жамоалари учун қулайроқ қилиш, кўпроқ ёш футболчиларга жаҳон миқёсида ўзини кўрсатиш имкониятини бериш ва чемпионатни оддий мусобақадан ҳақиқий футбол байрамига айлантириш.

Тадбирни ҳар йили ўтказишга кўчиш, авваллари иқтидорли футболчиларнинг бутун авлодлари четда қолиб кетгани билан боғлиқ. Масалан, Лионель Месси ва Криштиану Роналду U-17да ўйнай олмаган, чунки улар тоқ йилларда туғилган. Тоқ йилларда туғилган спортчилар ўз терма жамоалари таркибида жаҳон чемпионатида иштирок эта олмаганлар, чунки улар воқеа вақтида 16 ёшгача бўлган ва ёшлар футболида ҳар бир йил катта роль ўйнайди.

Бундан ташқари, ФИФА энди мезбон давлатдан аввалгидек бир нечта стадионларни тақдим этишни талаб қилмаяпти. 2013 йили БААда бўлиб ўтган жаҳон чемпионатида ўйинлар олти хил шаҳарда бўлиб ўтди ва ёш футболчилар бир стадионда ўйнаган тақдирдагина гуруҳдаги рақибларининг ўйинларини жонли томоша қилишлари мумкин эди. Энди ёшлар ўртасидаги жаҳон чемпионати ихчам тарзда ўтказилиши режалаштирилган бўлса, ўйинчилар нафақат ўз рақиблари, балки Бразилия ёки Англия каби қизиқарли жамоаларнинг ўйинларига ҳам ташриф буюриш имкониятига эга бўладилар. Худди шу нарса томошабинлар учун ҳам амал қилади: бир кунга чипта харид қилиш орқали сиз турли жамоалар иштирокидаги саккизтагача ўйинни кўришингиз мумкин.

Концепция тубдан ўзгармоқда — бу ФИФАнинг Катта дубулға теннис турнирлари билан таққосланадиган ҳақиқий футбол фестивали бўлади.

Менинг фикримча, янги концепция мезбон мамлакатларга инфратузилмани ривожлантириш имконини беради, асосий эътиборни стадионлар қуришга эмас, балки замонавий ўқув марказларини яратишга қаратади.

Турли мамлакатлар федерацияларига келажакда ёшлар ўртасидаги жаҳон чемпионатини ўтказиш имкониятини кўриб чиқишни маслаҳат бераман. Агар ФИФА 2029 йилгача 17 ёшгача бўлган эркаклар ва аёллар ўртасидаги жаҳон чемпионати совриндори бўлган Қатар ва Марокашдаги каби кетма-кет беш йил давомида мезбон давлатларни тайинлашда давом этса, бир вақтнинг ўзида бешта ўқув маркази қуриш имконияти пайдо бўлади.

Бу фикрни Ўзбекистон футбол ассосиасияси биринчи вице-президенти Равшан Эрматов билан муҳокама қилдим. 2030 йилдан 2034 йилгача бўлган даврда жаҳон чемпионатини ўтказиш учун давлат томонидан қўллаб-қувватланиб, ариза топширилгандан сўнг, ҳар йили мамлакатнинг турли ҳудудларида мусобақаларни ўтказишни таклиф қилиш мумкин. Натижада 2034 йилга бориб Ўзбекистонда ҳар бирида саккиздан ўнтагача майдондан иборат бешта ўқув маркази қурилиши мумкин. Агар стадионлар фойдаланишга топширилгандан кейин ҳамиша уларни қандай юклаш керак деган савол туғилса, машғулот майдонларида бундай муаммо бўлмайди.

— Ўтган йили ўз юртингизда бўлиб ўтган илк жаҳон чемпионатида ишлагандингиз. Тўғри, футзалда. Осиё Кубоги учун уйда ишлашни ҳоҳлайсизми?

— Албатта, ўз майдонида бўлиб ўтадиган Осиё Кубогида ишлаш яхши бўларди, аммо қандай мақомда ишлашни билмайман. Айтайлик, футзал бўйича жаҳон чемпионатида мен ташкилий қўмитада эмас, ФИФА делегацияси таркибида бўлганман. Кўп нарса ўз уйида бўлиб ўтадиган Осиё Кубоги қачон ўтказилишига боғлиқ. Агар 2031 йили ўтказилса, ташкилий қўмитада ишлашим даргумон. Лекин, ҳеч бўлмаганда, мухлис сифатида бориш имконияти бор.

— Қирғизистон, Тожикистон ва Ўзбекистоннинг 2031 йилги ОК учун қўшма аризасини қабул қилиш имкониятлари қандай?

— Бизнинг аризамизнинг кучли томони шундаки, Марказий Осиёда рақобатчиларимиздан фарқли равишда бундай даражадаги турнирлар ўтказилмаган. Буни ўйнаш мумкин. Бундан ташқари, қўшма ариза ғоясини илгари суриш учун ажойиб имконият мавжуд.

Имкониятлар жуда юқори, чунки Қирғизистон, Ўзбекистон ва Тожикистон ОФКда сиёсий савияда жуда яхши алоқаларга эга. Бу ерда яширадиган ҳеч нарса йўқ. ОФК конгресси делегатлари овоз беради. Шу сабабли, бизнинг аризамиз Австралия ва Жанубий Корея аризасидан объектив равишда кучлироқ деб ҳисоблайман, гарчи инфратузилма нуқтаи назаридан уларнинг аризаси қизиқарлироқ кўринсада.

Қувайт ва БАА аризалари билан рақобат қилиш қийинроқ бўлади, чунки араблар ўз таъсирига эга, аммо улар Саудия Арабистони ва Қатарнинг қарорига боғлиқ, улар эса бизнинг таклифимизни қўллаб-қувватлаши мумкин. Индонезиянинг таклифи кучли, чунки улар бирлик сифатида овоз беришга мойил бўлган АСEАН блокига эга.

Ўзининг афзалликларига эга Ҳиндистон ҳам давогарлар қаторига қўшилди. Мисол учун, Ҳиндистон бозори АФКнинг маркетинг ҳамкорлари учун катта қизиқиш уйғотади, улар ҳиндлар аризаси учун аниқ лоббичилик қиладилар.

Аммо бирданига иккита Осиё кубоги — 2031 ва 2035 йиллардаги мезбонларни аниқлаш жараёнларини бирлаштириш ғоясига эътибор қаратамиз. Бу бизнинг аризамиз имкониятларини оширади, аммо 2035 йилги турнирни қабул қилишни янада реалроқ қилади.

— Марказий Осиё аризасида заиф томонлар борми ва бу нимада кўринади?

— Мен бир камчилигини кўряпман, лекин у жуда жиддий: стадионлар сони. Бугун бизда катта ареналар етишмаяпти. Очилиш ва финал ўйинлари учун камида 50 000 сиғимга эга стадионлар керак. Айни дамда биттагина бундай арена бор ва у ҳали ҳам қурилмоқда – Бишкекда.

Айтайлик, очилиш ўйини ҳам, финал ҳам бир стадионда ўтказилади, кейин ярим финал масаласи туғилади, улар учун 40 минг сиғимли ареналар керак. Яна Бишкекда қурилаётган стадионгина бу талабга жавоб беради. Хўш, очилиш ўйини ва ҳал қилувчи учта ўйин ҳам Қирғизистонда бўладими? Ёки, ҳеч бўлмаганда, ОФКни 40 000 дан кам бўлишига қарамай, ярим финаллардан бирини Тошкентнинг «Бунёдкор»ида ўтказишга кўндира олади.

У ёки бу тарзда, биз асосий эътибор Бишкекка қаратилмоқда деган хулосага келдик, гарчи ўйинларнинг аксарияти йигирма минг ўринли ареналар кўп бўлган Ўзбекистонда бўлиб ўтади. Савол: Бош қароргоҳ қаерда жойлашади? Албатта, учта мезбон давлат тенг эканлигига рози бўлишимиз мумкин, аммо кимдир бу триода етакчи бўлиши керак, кимдир ҳужжатлаштириш ва ОФК билан алоқага масъул бўлиши керак.

Мисол учун узоққа бориш шарт эмас. АҚШ 2026-йилги жаҳон чемпионатининг ҳаракатлантирувчи кучи бўлади ва барча оғир юкни ўз зиммасига олади. Мексика ва Канада ўртасида бешта, АҚШда эса 11та стадион бор. Лекин у ерда мантиқийроқ — 1/8 финалдан кейин барча ўйинлар АҚШ ҳудудида бўлиб ўтади. Шунинг учун жаҳон чемпионати штаб-квартираси Майамида, Мексика ва Канададаги офислари эса ёрдамчи ҳисобланади. Шунинг учун бу имкониятни ҳисобга олиш керак бўлади.

— Футбол бўйича Ўзбекистон чемпионати бошланди. Бу йил Суперлига 16 та жамоага кенгайтирилди. Ваҳоланки, Про-лигада (иккинчи дивизион) атиги 6 та жамоа бор. Ўтган йили у 14+8 эди. Келгуси йил 18+4 ни кутишимиз керакми?

— Лигалар ўртасидаги жамоалар сонидаги номутаносиблик сизни ўйлантириб қўйганини тушунаман. Ўзим ҳам Ўзбекистон иккинчи миллий дивизиони учун 6 та жамоа жуда кам деб ҳисоблайман. Мен ҳам Про-лигада 8 та жамоа етарли эмас деб ўйладим. Лекин Про-лигада жамоаларнинг қисқаришини муҳокама қилишаркан, негадир бунинг сабабини Суперлиганинг кенгайишини кўришади. Ҳеч ким пирамиданинг тубига қарамаяпти.

Суперлигани кенгайтириш ҳаракати эртами кеч бошланишини тахминан беш йил аввал билардим. Ўшанда ҳам 14 иштирокчи етарли эмас деган тушунча бор эди. Расмий қарор узоқ учрашувлар ва маслаҳатлашувлардан сўнг қабул қилинди. Жараён уч йил давом этди. Қарор 2023 йил ёзида қабул қилингани боис Ўзбекистон Профессионал лигаси (ЎзПФЛ) бир ярим йил тайёргарлик кўриши керак эди. Бу вақт нимага сарфлангани номаълум ва бу ҳеч кимга қизиқ ҳам эмас, шекилли.

Алишер Никимбаев ва Игорь Сергеев. Алишер Никимбаев архив фотосурати

Натижада вазият абсурд даражага етди – Суперлига кенгайтирилди, аммо Про-лига пародияга айланди. Нега иккала лигани бир вақтнинг ўзида кенгайтиришмади?

Аммо вазиятни таҳлил қиладиган бўлсак, нафақат Бекободнинг «Металлург» жамоаси Про-Лигада ўйнашдан бош тортган, балки Про-лигага пастдан қўшилиши керак бўлган Биринчи лига зоналарида ғолиб бўлган икки жамоа ҳам юқори тоифага чиқиш учун ариза бериш талабларини бажара олмагани ёки истамаганига гувоҳ бўламиз. Натижада иккинчи ўринни эгаллаган клублар юқорига кўтарилишди. Биринчи лига рўйхатига қаранг: аксарият клублар ё ҳудудий академия жамоалари ёки фарм-клублар. Яъни, бу кўпроқ қандайдир болалар-ўсмирлар чемпионатига ўхшайди.

— Илгари вазият бошқача эди.

— Албатта. Премьер-дивизионда 16–18, Биринчи лигада эса 20 ва ундан ортиқ жамоа ўйнаган. Яъни, бизда камида 35–40 та профессионал жамоа бор эди. Бугун бизда бор-йўғи 20 та клуб бор — бир ярим лига учун зўрға йиғолдик. Қолаверса, клублар Лигада иштирок этиш учун лицензия олишлари шарт, бироқ айрим жамоалар талабларга жавоб бермайди. Биз ФИФА томонидан трансфер тақиқлари ҳақида мунтазам эшитиб турамиз, баъзан йилдан йилга қарзини тўлай олмай ўша клублар ҳақида. Ёки қаранг, қанча клублар уй стадионларида ўйнайди, қанчаси шаҳарма-шаҳар сарсон-саргардон, худди гастролдаги цирк каби. Яъни, буларнинг барчаси лицензиялаш тизимидаги айрим камчиликлардан далолат беради. Ҳеч бўлмаганда, юзаки, ОФК турнирларида иштирок этиш учун лицензия олиш Ўзбекистон чемпионатидаги иштирок билан уйғунлашгани ҳақиқатдир.

— Тушунтириб берсангиз.

— Авваллари Ўзбекистон чемпионати каби ОФК турнирлари эрта баҳорда бошланарди. Февраль-март ойларида бошланадиган мавсум учун октябрь ойида лицензия олиш мантиқий туюларди. Аммо ҳозир ОФК турнирлари «куз-баҳор» форматида ўтказилмоқда ва шунга кўра, ОФК лицензиялари баҳорда тарқатилади.

Аммо Ўзбекистонда мавсумлар фарқига қарамай, иккита лицензиялаш жараёнини бирлаштиришга қарор қилишди. Масалан, Ўзбекистон чемпионати 2026 йилнинг март ойида бошланади. Лицензиялар эса 2025 йилнинг апрель-май ойларида топширилади. Яъни, биринчи давра якунига қадар. Ва агар, масалан, клублардан бири лицензия ололмаса, уни нима қилиш керак?

Ўтган мавсумда Про-Лига клуби «Орол» лицензия олмагани учун ҳеч қандай шароитда Суперлигага чиқа олмаслигини тушунганида дуч келганмиз. Анормал ҳолат, шундай эмасми? Натижада жамоа бешинчи ўринни эгаллади, бу «Металлург»нинг турнирдан чиқиб кетганини ҳисобга олиб, спорт нуқтаи назаридан ҳам юқори тоифага кўтарилиш имконини берди, аммо олтинчи ўринни эгаллаган «Хоразм» Суперлигага кўтарилди.

Ўша «Хоразм» 2024 йил май ойида – диққат – Осиё Чемпионлар Лигасида иштирок этиш учун лицензия олганди, аммо 2025 йил январида клуб Суперлигада ўйнаш имкониятига эга бўлгач, стадион билан боғлиқ муаммолар борлиги маълум бўлди, уни ҳал қилмасдан туриб Суперлигада ўйнаб бўлмайди. Яъни, қарама-қаршилик кундек равшан. Ва ҳаммаси «Хоразм»нинг Суперлигага йўл олиши билан якунланди, аммо клуб ўз уйидаги барча ўйинларни ўз майдонидан ташқари исталган жойда ўтказади.

— Нима қилса бўлади?

— Лицензияларни олиш учун икки хил муддат бўлиши керак, деб ҳисоблайман. Улардан бири апрель-май ойларида ОФК мусобақалари учун, лекин фақат халқаро клуб турнирларида иштирок этиш ҳуқуқини қўлга киритган жамоалар учун. Иккинчиси эса Ўзбекистон чемпионатининг қолган жамоалари учун куз охирига яқинроқ. Бу маълумотлар анча долзарб бўлади. Негаки, кейинги олти ой ичида клубдаги вазият, айниқса, маҳаллий воқеликни ҳисобга олган ҳолда, кескин ўзгариши мумкин. Жорий мавсумга лицензия олган ўша Бекобод «Металлург»и қаерда? Молиявий беқарорлик туфайли «Олимпик»нинг иштироки катта савол остида эди.

Бундан ташқари, лицензиялаш жараёнининг ўзи ҳам шаффофроқ ва масъулиятлироқ бўлиши керак. Қоғозда ҳамма нарса яхши кўринади, лекин аслида бу оддий қўшиб ёзишлар, у маълум шахсларнинг амбицияларини қондиришга қаратилган, бошқа ҳеч нарса эмас. Лицензияга эга клублар сони сунъий равишда оширилмоқда, кимдир Осиёда энг зўр эканлигини кўрсатмоқчи, аслида бундай бўлмаса-да.

— Алишер Аминов ўзбек футболидаги бир қатор муаммоларни мунтазам равишда кўтариб келади. Бунинг асосий сабаби сифатида малакали кадрлар етишмаслигини билади. Аминов миллий терма жамоа жаҳон чемпионатига чиққанидан сўнг, футболни ривожлантириш бўйича президентнинг топшириғи бажарилган деб қабул қилиниши футбол учун нафақат турғунлик, балки таназзулни бошлаб беришидан хавотирда. Сиз нима деб ўйлайсиз?

— Ҳаммаси силлиқ кетмаётгани аниқ. Ҳамма нарсани таҳлил қилиш вақти келди — нима тўғри ва нима нотўғри. Кейинги қайси йўналишда ҳаракат қилишни тушуниш лозим. Узоқ муддатли стратегияни муҳокама қилиш зарур. Дарҳақиқат, жаҳон чемпионатига чиқиш ва терма жамоанинг натижалари қолган барча хатоларни ювиб кетиши мумкин. Жамоа Олимпиадага кўтарилганидан кейин баъзи саволлар қисман ёпилди. Лекин илдиз муаммолари йўқолгани йўқ ва Ўзбекистон терма жамоаси ЖЧ-2026да ғалаба қозонган тақдирда ҳам йўқолмайди.

Мен Ўзбекистон терма жамоасини яқин ўн йил ичида жаҳон чемпионатининг уч карра иштирокчиси сифатида кўришимни айтдим ва айтишда давом этаман. Лекин айнан шу даврда ОЧЛ чорак финалига кўпи билан битта ўзбек клуби чиқишини кутаман. Ўзбекистон клубларининг жорий мавсумдаги халқаро майдондаги натижаларига қаранг. Ҳаттоки «Насаф» ҳам иккинчи Чемпионлар лигасининг плей-офф босқичига чиқа олмади. Иордания ва Қувайт терма жамоаларидан мағлубиятлар анъанага айланди деб айтмоқчи эмасман, лекин бу, албатта, хавотирли қўнғироқ.

Терма жамоамиз бугунги кунда асосан хорижга кетган яхши авлод вакиллари эвазига ўз ўрнини ушлаб турибди. Ёрқин футболчиларт эвазига. Ва тушунишимча, улар кўпайиб бораверади. Чунки ҳозирда Хусанов ва Файзуллаев мисолида Европа клублари ўзбек футболчиларини ёшлигиданоқ ўз сафига қўшиб олиш мумкинлиги ва кераклигини тушунишиб етишди.

Қолаверса, авваллари хорижга чиқиш билан боғлиқ муаммолар бўларди, чунки футболчилар клубларга боғланиб қолганди, Европа жамоаларидан қизиқиш бўлса ҳам, клуб уарга катта нархни кўрсатарди. Ҳозирда ўйинчилар озми-кўпми эркин бўлиб, ёшлигиданоқ агентлар билан ишлашни бошлаяптилар. Агентларнинг ўзлари клублардан кўра кўпроқ таъсирга эга. Шунинг учун Хусанов, Файзуллаев ва бошқа кўплаб футболчилар осонлик билан кетишди. Ва бундай ҳолатлар кўпаяверади. Бунинг шарофати билан терма жамоа ривожланади, лекин бу жараён клуб футболида содир бўлаётган воқеаларга параллелдир ва вазиятни ўзгартиришдан манфаатдор бўлганлар кўринмайди.

— Бу саволлар кўтариладими?

— Конструктив танқидни ўзбек футболидаги кўплаб функционерлар ҳақорат, ҳаттоки негадир ҳасад сифатида қабул қилишади. Саволларга аниқ жавоблар йўқ, ҳамма нарса танқид мавзусини эмас, балки танқид қилганларнинг шахсиятини муҳокама қилишга тушади. Шунинг учун ҳам маҳаллий журналистлар шарманда бўлиб қолмаслик учун одатда қийин саволлардан қочишга ҳаракат қилишади. Бошқа томондан, клуб раҳбарларининг профессионаллик даражаси сезиларли даражада пасайган. Бундан атиги ўн беш йил аввал 4-5та клубда ўз фикрига эга, ПФЛ раҳбариятига қарши чиқишдан қўрқмайдиган ёрқин менежерлар бор эди. Бугун мен бундай кимсаларни кўрмаяпман. Ёпиқ доира. Вакуум.

— Дарвоқе, ўша Аминов сизни Ўзбекистон манфаати учун ишлашингизни истарди. Ҳозир сизда шундай таклифлар борми? Уларга қандай муносабатда бўлардингиз?

— Менга ҳеч қандай аниқ таклифлар бўлмаган, лекин Ўзбекистонга қайтишга қарор қилган заҳотим гаплашишга тайёр бўлган бир киши билан жиддий суҳбатлашдим. Лекин ростини айтсам, қайтишга тайёр эмасман. Мен хоҳлаган жойимдаман. Ҳозирги ишимдан ва ҳозирги ҳолатимдан мамнунман. Масалан, икки ой олдин менга Осиёнинг энг яхши лигаси ўйинларида директори лавозимини эгаллаш бўйича аниқ таклиф билан мурожаат қилишди. Яхши лавозим, кўп одамлар буни орзу қиладилар, лекин мен рад этдим, ҳатто молиявий шартлар ҳақида сўрамасдан, чунки менга бу керакмас ва қизиқ ҳам эмас.

Яна бир масала, биргина қайтиш истагим етарли эмас. Ҳали ҳам ёрдам беришни жуда хоҳлайман ва имконим бўлганда доим ўзбек футболига ёрдам бераман ва у ерда ишлаётганлар буни жуда яхши билишади. Одамлар менга ёрдам, маслаҳат сўраб мурожаат қилишади ва улар доимо ёрдам олишади. Ҳатто кейинчалик ижтимоий тармоқларда мени ҳақорат қилганлар ҳам. Кўпчилик ўзбек футболига қўшган ҳиссамни ҳеч қачон баланд овозда эътироф этишмайди, лекин доим ёрдам беришимни билишади.

Имкон қадар Ўзбекистон терма жамоаси, футбол ассосиасияси, клублар ёнидаман. Лекин, шу билан бирга, шахсий фазилатларимдан келиб чиқиб, ўзбек футболида шаклланган жамоага қўшилиб кетишим жуда қийин бўлишини тушунаман, чунки мен ўта талабчан бўлсам керак. Менинг пайдо бўлишим кимнидир шок ва стрессга олиб келиши мумкин ва бундай фикр ҳозирда шундоқ ҳам яхши ўрнашиб, ишлаётганларга ёқиши даргумон.