Кимгадир айтсанг — ишонмайди

Қирғизистон терма жамоаси хоккейчилари. IIHF сайти фотосурати

Марказий Осиёни хоккей минтақаси деб аташ қийин. Яқин вақтгача ушбу спорт тури фақат Қозоғистонда машҳур бўлган бўлса, кейинги пайтларда қўшни республикаларда ҳам шайбага қизиқиш тобора ортиб бормоқда. Туркманистон ва Қирғизистон терма жамоалари қуйи дивизионларда бўлса-да, жаҳон чемпионатларида ўйнаган жиддий тарихга эга. 2025 йилдан буён янги ташкил этилган Ўзбекистон терма жамоаси ушбу компания сафига қўшилди. Ҳар учала жамоа жаҳон чемпионатида анча муваффақиятли иштирок этди, Қирғизистон ва Ўзбекистон ҳаттоки ўз дивизионларида ғолиб бўлишди.

Хоккей бўйича жаҳон чемпионати нафақат канадалик Сидни Кросби, россиялик Александр Овечкин ёки швециялик Вильям Нюландер каби хоккей юлдузлари иштирокидаги турнирдир. Ахир, IIHF рейтингида 58 та жамоа бор, шунинг учун ҳамма учун жой бўлиши керак. Демак, дунёнинг энг кучли 16 та жамоаси иштирок этадиган олий лигадан ташқари, ҳар бирида олтитадан иштирокчи бўлган яна етти дивизион мавжуд.

Энг паст дивизион — тўртинчи. Бу ерда янги келганлар хоккей қадамларини ташлайдилар. Бу йил Ўзбекистон терма жамоаси шу ерда старт олди. 13-19 апрель кунлари Арманистонда бўлиб ўтган мусобақада мезбонлар Арманистон ва Ўзбекистондан ташқари Қувайт, Эрон, Малайзия ва Индонезия терма жамоалари иштирок этди.

Сақлаб қолинган дебют

Аслида Ўзбекистон терма жамоасини тўлиқ маънода янги жамоа дейиш анча қийин. Жамоа Қозоғистон лигасида тўп ўйнаган «Ҳумо» ХК жамоасининг профессионал хоккейчиларидан ташкил топган — асосан ўзбек фуқаролигини олган россияликлар. Улар орасида чемпионат шайбаурарларидан бири Вадим Кравченко, унинг шериклари Василий Жилов, Павел Синявский, Егор Дорофеев ва бошқа профессионаллар бор. Ва, албатта, жамоа сардори Жавоҳир Расулов.

Жамоа ўсмирлар билан тўлдирилди. Булар асосан Қозоғистон ёшлар чемпионатида ўйнаётган «Ташкент Селект» клуби хоккейчилари ва айни дамда Чехия клубларидашайба сураётган икки нафар ўзбекистонлик ёш истеъдод соҳиблари – Жасурбек Рустамхонов ва Салоҳиддин Азимовдир. Дарвоқе, ёшлар терма жамоаси бунгача икки маротаба Осиё ва Океания кубоги, шунингдек, Ўзбекистон U-18 терма жамоаси таркибида III дивизионнинг В гуруҳида ўсмирлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида ғолиб чиққан. Демак, хоккей бўйича Ўзбекистон миллий терма жамоасида албатта тажриба кам эмас.

Ўзбек хоккейчилари. «Ҳумо» матбуот хизмати фотосурати

Жаҳон чемпионати бошланишидан аввал кўпчилик мухлисларда Ўзбекистон терма жамоаси Ереванга тўлиқ таркибда йўл оладими ёки йўқми деган савол туғилганди: зеро, апрель ўрталарида «Ҳумо» иштирок этиши мумкин бўлган Қозоғистон чемпионатининг финал серияси ўтказилди. Агар хоккейчилар билан боғлиқ муаммони назарий жиҳатдан муҳим ўйинларга учиб бориш орқали ҳал қилиш мумкин бўлса – Кравченко бошчилигидаги биринчи чизиқ фақат Арманистон ва Қувайт билан муҳим ўйинларда майдонга тушиши мумкин эди – у ҳолда мураббий масаласи нима бўлиши ноаниқ эди.

Жамоани жаҳон чемпионатига «Ҳумо» жамоаси бошқарувчиси, қозоғистонлик мутахассис Дмитрий Катаев олиб бориши тахмин қилинганди. Аммо Тошкент клуби Қозоғистон чемпионати плей-офф босқичида финалга чиқса, муаммоси ҳал этилмаган бўларди – мураббий икки фронтда жанг қилолмасди. Бироқ, савол охир-оқибат ўз-ўзидан ҳал бўлди. Ярим финал сериясида Уст-Каменогорскнинг «Торпедо»сига 3:1 ҳисобида олдинда бораётган “Ҳумо” кутилмаганда 3:4 ҳисобида имкониятни бой бериб, финалга чиқа олмади. Шу тариқа, жамоа Арманистонга тўлиқ жанговар руҳда йўл олди, бироқ жамоани Катаев эмас, «Ташкент Селект» бош мураббийи, латвиялик мутахассис Нормундс Сейес қабул қилиб олди.

Ўзбекистонликлар мусобақани жуда шиддатли бошлаб, турнирнинг асосий рақибларидан бири, шунингдек, қисман россияликлардан ташкил топган Қувайт терма жамоасини 13:3 ҳисобида мағлуб этишди. Аммо иккинчи даврада ҳақиқий сенсация содир бўлди: Ўзбекистон терма жамоаси Арманистонга отишмада мағлуб бўлди. Албатта, арманлар мезбон, уларнинг таркибида бир нечта профессионаллар бор, аммо рақиб таркиби ўзбекистонликларга тенг келолмасди.

Ҳатто Арманистон термаси устози Вадим Гусков ҳам ўзбекистонликлар устидан қозонилган ғалабадан сўнг, натижа тўғри маънода қаҳрамонлик бўлганини таъкидлади, чунки Арманистон терма жамоаси аъзолари нафақат хоккей ўйнашди, балки маъмурий муаммоларни ҳам ҳал қилишди – улар меҳмонлар билан учрашишди, ҳужжатлар билан ишлашди ва ҳатто аренада муз арралашди. Мамлакатда бу спорт хоккей ихлосмандлари томонидан ривожланган.

Айни пайтда миллий терма жамоа ва «Ҳумо» мағлубияти фонида ҳомийларнинг хоккейга бўлган қизиқиши сусаётгани ҳақида миш-мишлар тарқала бошлади. Мухлислар ва баъзи экспертлар ўзбек хоккейининг ҳозирги кўринишида давом этишига шубҳа билдиришди. Аммо бу тахминларнинг барчасини вазиятдан яқиндан хабардор шахс «Фарғона» билан суҳбатда рад этди.

Ўзбекистон устидан қозонилган ғалаба эвазига Арманистон терма жамоаси вақтинча биринчи ўринни эгаллаган бўлса, ўзбекистонликлар қолган ўйинларда турнир мезбонларининг ўзлари хатога йўл қўймасликларидан умидвор бўлишди. Ўзбекистонлик мухлислар кейинги босқичда Арманистон билан учрашадиган Қувайтга катта умид боғлаган эди. Ва уларнинг умиди амалга ошди. Қувайтликлар 4:0 ҳисобида олдинда бўлишди, асли россиялик ва беларуслик ўйинчилар шайба уришди. Аммо жамоада фақат битта тўлиқ жанговар бўлинма бор эди ва жисмоний тайёргарлиги йўқ эди, шунинг учун арман хоккейчилари ҳисобни тенглаштиришга ва ўйинни қўшимча вақтга йўллашга муваффақ бўлишди. Бироқ, Қувайт термаси ўзини тутиб олди ва беларуслик Будевич ғалаба шайбасини киритиб, ўзбекистонликларни гуруҳда биринчи ўринга олиб чиқди. Ўзбекистон терма жамоасида чинакам байрам бўлди.

Тақдирнинг бундай туфҳасидан сўнг ўзбек хоккейчиларининг хато қилишга ҳаққи йўқ эди. Қолган иккита учрашувда Ўзбекистон терма жамоаси 44:4 ҳисобида зафар қучди. Ҳеч кимга имконият қолдирмади.

Ўзбекистон терма жамоаси IV дивизионнинг олтин медалларини қўлга киритиб, юқори тоифага кўтарилибгина қолмай, шайба киритиш бўйича ҳам рекорд ўрнатди — ўзбекистонлик хоккейчилар 5 учрашувда рақибларини 79 марта ҳафа қилишди.

Шу билан бирга, Кувайт вакиллари — россиялик Илья Дроздецких (13+23) ва Антон Цибин (14+21) мусобақанинг энг яхши шайбаурарлари бўлди. Ўзбекистонлик Кравченко (13+12) учинчи ўринда. Умуман олганда, IV дивизионда жаҳон чемпионатининг энг яхши 10 ўйинчиси фақат фуқароликка қабул қилинган хоккейчилар, жумладан, Арманистон вакили Максим Кузнецов бўлди. Ўзбекистон ёшларига келсак, 18 ёшида терма жамоа дарвозаси дахлсизлиги учун бутун масъулиятни ўз зиммасига олган Салоҳиддин Азимов (7+6) ва, албатта, дарвозабон Рустам Иргашевни алоҳида таъкидлаб ўтиш лозим.

Ўзбекистон терма жамоасини муваффақиятли дебюти билан табриклашимиз мумкин. Ҳа, ҳаммаси ҳам кўнгилдагидек бўлмади. Бироқ, жамоа жуда катта салоҳиятга эга. Жамоа БАА терма жамоасига ўхшаб кетади, у ҳам қисман Ўзбекистондан келган легионерлар билан тенг тоифадаги легионерлар билан таъминланган. Ўзбекистонда маҳаллий талабаларнинг савияси эса аниқ юқорироқ. БАА миллий хоккей жамоаси кўп йиллар давомида Жаҳон кубогининг қуйи дивизионида ўйнади, аммо 2019 йили бир нечта ўйинчилар фуқароликка қабул қилинди ва жамоа юқорига кўтарила бошлади. Бир неча мавсумда жамоа дунёнинг энг кучли тўртинчи лигаси II дивизионнинг А гуруҳига кўтарилди. Ўзбекистонликлар ҳам худди шундай йўлни тезроқ босиб ўтишга қодир, йиллар давомида исиниш учун вақт сарфламасдан ва позицияларни мустаҳкамлашга қодир бўлган керакли ўйинчиларни — масалан, дарвозабонни табиийлаштиришдан уялмасдан.

Қирғизистон ва Туркманистон терма жамоалари учинчи дивизионнинг А гуруҳида иккинчи йил бирга ўйнамоқда. Бу сафарги турнир 21-27 апрель кунлари Туркияда бўлиб ўтди.Турклар ўтган мавсумда II дивизионнинг В гуруҳида ёмон ўйин кўрсатиб, қуйи лигага тушиб кетишган, аммо кейинги йил қайтишга тўлиқ ишонч билдиришганди. Ҳаттоки, тақвим шундай тузилганки, сўнгги турда мезбонлар кейинги тоифага чиқиш учун асосий рақиби — Қирғизистон терма жамоаси билан учрашишиш керак эди. Лекин ҳаммаси режадагидек бўлмади — Туркия кутилмаганда Туркманистонга ютқазди. Демак, турнирнинг асосий ўйини Марказий Осиё дербиси бўлди.

Қирғизистон ҳам, Туркманистон ҳам қисқа вақтдан бери жаҳон чемпионатларида қатнашиб келмоқда. Бироқ, мана шу 7-8 йил давомида (ЖЧ ўтказилмаган икки «пандемия» йили ҳисобга олинса) узоқ ва жиддий йўлни босиб ўтишга муваффақ бўлди. Иккала жамоа ҳам, албатта, бир даражага кўтарилишни мақсад қилган ва яқинда ўтказилган турнир ҳам бундан мустасно эмас эди. Босния, Люксембург ва Жанубий Африка терма жамоалари Марказий Осиё ва Туркия терма жамоалари билан куч синашди ва улар турнирда қўшимча сифатида ўйнади.

Кумуш ҳам ҳудди олтиндек

Туркманлар Туркияга оптимал таркибда келишмаганди. Ахмет ​​Гурбанов фаолиятини якунлаган. Яна тўрт нафар асосий ўйинчи – Бега Давлетмуродов, Арслан Гелдимуродов, Арслан Нурев ва Новруз Байхонов ўтган йил кузида бўлиб ўтган Осиё ўйинларида гонконгликлар билан муштлашгани учун дисквалификация қилинган эди. Қизиғи шундаки, бош мураббий Илёс Велиев ўзбекистонлик ҳамкасбидан фарқли ўлароқ, 18 ёшгача бўлган ўсмирлар ўртасидаги жаҳон чемпионатида III дивизионда яхши иштирок этган ёшлар терма жамоасидан бирорта ҳам ўйинчини терма жамоага жалб этмаган. Жумладан, турнир шайбаурари Султонхамит Вахитов ва энг яхши мерган Искендерхон Дурдиев ҳам шулар қаторидан бўлди.

Туркия-Туркманистон ўйинидан лавҳа. Туркия хоккей фпедерацияси матбуот хизмати фотосурати

Бундай вазиятда пешқадамликни Павел Барковский ўз қўлига олди, у якунда турнирнинг энг яхши бомбардири ва снайпери Баймурат Баймуродов, Александр Ваховский ва Кервен Байлиев бўлишди. Муз устида бирни бешга тўлдирмаслик учун жамоанинг қолган етакчиларини чизиқлар ўртасида тақсимлаш керак эди.

Шунга қарамай, Туркманистон жамоаси юқори сифатли хоккей намойиш этди. Улар ҳатто турнир мезбонлари, Туркия терма жамоасини ҳам (2:1) мағлуб этишга муваффақ бўлишди, бу реалликни ҳисобга олсак, ҳақиқий сенсация деб ҳисоблаш мумкин. Шу билан бирга, заифлашган таркиб шунчаки ёрдам бера олмади. Гуруҳда биринчи ўрин учун ўтказилган ўйинда Қирғизистон термасидан (1:8) мағлуб бўлди ва сўнгги турда Жанубий Африка билан унчалик ишончли бўлмаган ўйин – туркман хоккейчилари учинчи бўлимда 2:5 ҳисобида мағлуб бўлишди, аммо финал сиренасидан бир сония олдин ҳисобни тенглаштириб, қўшимча вақтда ғалаба шайбасини киритишга муваффақ бўлишди.

Албатта, яқинда бўлиб ўтган турнирни Туркманистон термаси учун омадли деб ҳисоблаш керак. Қийинчиликларга қарамай, жамоа турнирда кумуш медални қўлга киритди, кучли Туркия устидан ҳал қилувчи ғалабага эришди ва келаси йил албатта юксалиш учун курашда фаворит ҳисобланади. Жамоага етакчилар қайтади, ёшлар улғаяди, балки Туркманистон хоккей федерацияси Ашхободдаги мусобақани ўтказиш ҳуқуқи учун курашар.

Идеал Қирғизистон

Илк кунлардан Қирғизистон терма жамоаси билан ҳамкорликда ишлаётган россиялик мутахассис Михаил Чеканов Истанбулга энг кучли ва тажрибали хоккейчиларни олиб келди, улар ҳам Осиё ўйинларида терма жамоа шарафини ҳимоя қилганди, ўшанда республика терма жамоаси чорак финалга чиққанди.

Аммо янги келганлар ҳам бор эди. Улар орасида асли бишкеклик, Польша чемпионатида ўйнаётган Тимофей Широков ҳам бор. Ахборот майдонида унинг номи атрофида нохуш хабарлар пайдо бўлди. Россиялик блогерлар Қирғизистон терма жамоасининг рақиблари терма жамоада фақат маҳаллий чемпионатларда камида икки мавсум тажрибага эга хоккейчилар ўйнаши мумкин бўлган IIHF низомини бузгани учун терма жамоани дисквалификация қилиш учун норозилик билдиришни режалаштираётгани ҳақида миш-миш тарқатишди. Бу мухлислар орасида шов-шувга сабаб бўлди: худди шу сабабга кўра, Қирғизистон терма жамоаси 2019 йилги дебют жаҳон чемпионатида дисквалификация қилинган эди — россиялик Александр Титов Қирғизистон чемпионатида бир неча ой ўйнамагани маълум бўлганди. Ҳеч ким бу воқеани такрорлашни хоҳламасди. Қирғизистон хоккей федерацияси ҳам яна шундай ҳатога йўл қўйишини тасаввур қилиш қийин эди.

Ҳақиқатан ҳам, очиқ маълумотларга кўра, Широков 15 ёшидан бери Польша клубларида ўйнаган ва унинг профилида Қирғизистон ҳақида ҳеч қандай маълумот йўқ. Бироқ, «Фарғона мухбирининг аниқлашича, худди шу IIHF низомига кўра, хоккейчининг ўз терма жамоасидаги мамлакатидаги тажрибаси 10 ёшдан кейин ҳисобга oлинади. Яъни, Широков Польшага жўнаб кетишдан олдин ёшлар даражасида ўйнаган бўлса, шунинг ўзи етарли. Ва ниҳоят, ҳеч ким норозилик билдирмади. Шу боис, мазкур маълумотни блогерлар шов-шув кўтариш мақсадида уюштирган ёлғон деб ҳисоблаш мумкин. Широковнинг ўзи турнирда жуда яхши ўйнади — у шайба урди ва иккита шайбали узатмани амалга оширди.

Умуман олганда, қирғизистонликлар турнирда ғалаба қозонишга тўлиқ ҳақли эдилар. Улар барча учрашувларда умумий 27:5 ҳисобида зафар қучдилар. Шу жумладан Туркманистоннинг кутилмаган мағлубияти (8:1) ҳисобига.

Сўнгги турда Туркияга қарши ўйинини алоҳида таъкидлаш жоиз. Мезбонлар турнирда ғалаба қозониш имкониятларини сақлаб қолишганди, бироқ туркманистонликлар ЖАР билан ўйинда очко йўқотиб, уларга ёрдам беришди. Турклар асосий вақтда Қирғизистон устидан ғалабага муҳтож эдилар ва улар ўйинга муносиб муносабат ва трибуналар қўллаб-қувватлаши орқали киришдилар. Қирғизлар ҳам паст кетмади. Жамоани қўллаб-қувватлаш учун юзга яқин юртдошлар келди. Натижада Чеканов шогирдлари ҳеч қандай шов-шувсиз 3:1 ҳисобида ғалаба қозонишди. Туркманистон ва Қирғизистон терма жамоаларидан учралган мағлубиятдан сўнг Туркия терма жамоаси бош мураббийи, уч йилдан ортиқ вақт давомида жамоани бошқарган словениялик мутахассис Андрей Бродник истефога чиқарилди.

Мамед Сейфулов. Қирғизистон хоккей федерацияси матбуот хизмати фотосурати

Қирғизистон терма жамоаси сардори Мамед Сейфулов 6 та шайба ва 3 та шайбали узатма билан турнирнинг энг яхши бомбардири ва снайперига айланди. Михаил Чувалов (3+4), Владимир Тонких (3+3), Эрсултон Мирбек уулу (3+2) яхши ўйнади. Жамоа кўп йиллардан бери ўзини яхлит организм сифатида кўрсатиб келмоқда ва бу ғалаба учун энг муҳим рецептдир. Тўрт йил ичида қирғизистонликлар учта дивизионга кўтарилишди – бу жуда ажойиб натижа. Ҳатто IIHF расмий сайтида «Идеал Қирғизистон таъсирчан ўсишда давом этмоқда» сарлавҳали мақола чоп этилган.

Қирғизистон (В гуруҳи II дивизион), Туркманистон (А гуруҳи III дивизион) ва Ўзбекистон (В гуруҳи III дивизион) терма жамоалари қолган дивизионларда жаҳон чемпионати якунланганидан кейин май ойи бошида навбатдаги жаҳон чемпионатида рақибларини аниқлайди.

Эслатиб ўтамиз, май ойида қўш фуқароликни тақиқловчи қонун қабул қилингандан сўнг таркибида ҳам муайян муаммоларга дуч келган Қозоғистон терма жамоаси жаҳон чемпионатининг юқори дивизионида иштирок этади. Қозоғистон жамоаси мухлислари умид қиладиган ягона нарса — бу рўйхатдан ўтиш. Бошқа амбицияли мақсадлар қўйилмаган. Қозоғистоннинг гуруҳ босқичидаги рақиблари Чехия, АҚШ, Швейцария, Дания, Германия, Норвегия, Дания ва Венгрия терма жамоалари бўлади. Асосийси, охирги ўринни эгалламаслик.