eeas.europa.eu сайти фотосурати
3 октабрь куни Европарламентда Ўзбекистондаги вазият бўйича Ташқи ишлар қўмитаси ҳисоботи муҳокама этилди, шундан сўнг тегишли резолюция қабул қилинди.
Муҳокама аввалида Қўмита вакили Илхан Кючук Европа Иттифоқининг Марказий Осиё билан алоқалари геостратегик аҳамиятга эга эканлигини, бунда Ўзбекистон муҳим рол ўйнашини таъкидлади. Россия ҳукумати томонидан Украинада эълон қилинган «махсус ҳарбий операция» туфайли минтақа билан муносабатлар «кескин ўзгарган» ва Европа Иттифоқи ташқи сиёсатида муҳим стратегик босқич ҳисобланади. «Минтақага мисли кўрилмаган ташрифлар сони бундан далолат беради», — деди Кючук.
Кючук Ўзбекистон бўйича ҳисоботнинг долзарблигини қуйидагилар билан изоҳлади:
✅ бу мамлакат ва умуман минтақа қайта тикланадиган энергия манбаларига ўтиш учун зарур бўлган минерал ресурсларга бой;
✅ бу бошқа жойларга нисбатан таъминот занжири инфратузилмаси ривожланган ва низолар даражаси нисбатан паст бўлган юқори малакали ва ўқимишли минтақадир;
✅ Ўзбекистон «Россиядан ажралиб чиқиш ва Европа Иттифоқи ва минтақавий қўшнилар билан янги ва тенг ҳуқуқли муносабатлар ўрнатиш истагида бўлган постсовет давлатлари гуруҳининг бир қисмидир».
«Ушбу ҳисоботнинг долзарблигининг яна бир муҳим сабаби шундаки, у бир вақтнинг ўзида муҳим геоиқтисодий ва геосиёсий устуворликларни ёритиб беради, шу билан бирга Ўзбекистон сўнгги ўн йил ичида эришган муҳим ўзгаришларни, шунингдек, қолган муаммо ва тузоқларни, хусусан, инсон ҳуқуқлари билан боғлиқ муаммоларни кўрсатади. Бу нозик мавзуда реалистик бўлиб, фактларга таяниш муҳим», — дея таъкидлади Кючук.
Унинг фикрича, эътиборни талаб қиладиган энг долзарб масала фуқаролик жамияти ташкилотларини рўйхатга олишнинг қийинлигидир.
«Ўзбекистон раҳбарияти фуқаролик жамиятини ҳуқуқий ҳимоя қилиш ва рўйхатга олишни яхшилаш бўйича астойдил ҳаракат қилиши, буни диққат билан кузатиши керак. Бу нафақат ЕИ билан муносабатларнинг асосий таркибий қисми, балки меҳнат, атроф-муҳит ва инсон ҳуқуқлари ЕИнинг яхлитлиги тўғрисидаги қонунчилигига мувофиқ минтақа бўйлаб бўлажак ЕИ хусусий сектор инвестициялари ва таъминот занжирлари учун зарур шартлар эканлиги билан боғлиқ», — дея тушунтирди Кючук.
Европа парламенти аъзолари ўз чиқишларида, хусусан, қуйидагиларни таъкидладилар:
👉 «Ҳозирги геосиёсий шароитда Ўзбекистон ўз иқтисодиётини қарамликка олиб келадиган омиллардан халос бўлган ҳолда, қарамликдан узоқлашишга ва бу диверсификация шароитида Европа Иттифоқи билан муносабатларини мустаҳкамлашга интилмоқда.
Европа Комиссияси биз учун нозик ва Россияга қарши халқаро санкцияларни четлаб ўтиш масаласини ҳал қилишда Ўзбекистон билан яқиндан ҳамкорлик қилди. Бу борада халқаро мажбуриятларини бажариш ва ўз президентининг сўзини бажариш, яъни сиёсий ислоҳотларни амалга ошириш, сўз ва йиғилишлар эркинлигини кафолатлаш учун мамлакат ҳали бир қатор йўлларни босиб ўтиши керак». (Маргаритис Схинас, Европа Комиссияси вице-президенти).
👉 «Ўзбекистон ҳукуматининг сув хўжалигидаги минтақавий дипломатия, ноқонуний иммиграция, уюшган жиноятчилик ва терроризмга қарши кураш каби ижобий ҳаракатларини қайд этишимиз мумкин. Европа Ўзбекистонга техник ёрдам кўрсатиш орқали, жумладан, яшил иқтисодиётга ўтиш жараёнида ислоҳот йўлида ёрдам бермоқда. Шу билан бирга, у ерда коррупция авж олганини, оммавий ахборот воситалари эркинлиги чекланганини, сиёсий плюрализм йўқлигини, инсон ҳуқуқларининг жиддий бузилиши ҳолатлари содир бўлаётганини унутмаслигимиз керак. Россияга қарши санкциялар Марказий Осиё минтақаси давлатлари орқали ўтяптими ёки йўқми, деган тахминлар алоҳида ташвиш уйғотади». (Людас Мажилис).
👉 «Ушбу ҳисоботда биз турли имкониятлар ва потенциаллар қаерда эканлигини аниқ кўрсатиб бердик: хавфсизлик, алоқадорлик, энергияни диверсификация қилиш, низоларни ҳал қилиш, қоидаларга асосланган кўп томонламалик, шу ерда тилга олиниши мумкин бўлган ҳамкорликнинг асосий устунларини номлаш. Шу билан бирга, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва асраш, демократияни кенгайтириш, сўз эркинлиги, оммавий ахборот воситалари эркинлиги ва қонун устуворлигини таъминлаш борасида Ўзбекистоннинг ички сиёсати борасида ҳали ҳам уй вазифалари борлигини очиқ айтдик». (Карстен Люке).
👉 «Ўзининг ёш, меҳнаткаш аҳолиси, табиий ресурслари ва бой тарихи билан Ўзбекистон Марказий Осиёнинг муваффақият тарихига айланиши учун ҳамма нарсага эга. Аммо унинг аҳолиси қийинчилар билан курашмоқда, ресурслари ва ерлари камайиб бормоқда, Хитой ва Россия — унинг автократик қўшнилари — бу мамлакатни ўзларининг шахсий майдонларига айлантирдилар. Европа Иттифоқи Ўзбекистондаги инсон ҳуқуқлари бузилишига кўз юмган ҳолда, савдони кенгайтиришга қарор қила олмайди.
Албатта, пахта далаларида меҳнат шароити яхшиланмоқда, болалар меҳнати кўп жиҳатдан тақиқланган, аммо бу борада ҳали кўп ишлар бор. Сув ресурсларидан самарасиз фойдаланилмоқда, шаҳарлар заҳарли чангга ботган, мамлакат қисман чўлга айланмоқда. Бу жараёнлар жиловланмаса, 35 млн аҳолига Ўзбекистонга экологик офат хавф солмоқда.
Европа Иттифоқининг навбатдаги кенгайиши Ўзбекистонни ЕИга сезиларли даражада яқинлаштиради. Унинг халқи Хитой ва Россияга қарши ўлароқ демократик муқобилликка лойиқдир. Ўзбекистон одамлар ҳаётини яхшилаш ва ўзининг ноёб экотизимини ҳимоя қилиш учун кўпроқ иш қилиши учун Европа Иттифоқи Марказий Осиёда кўпроқ иштирок этиши керак». (Виола фон Крамон-Таубадель).
👉 «Тошкент билан муносабатларимизни чуқурлаштириш ва фаоллаштириш зарурати мавжуд. Бироқ, оқил актёр сифатида ҳаракат қилиш муҳимдир. Хитой ёки Россияга қарши чиқиш учун минтақага сармоя киритишни тарғиб қилаётганлар такаббурлик ва кўр-кўрона ҳаракат қилмоқда. Марказий Осиё кўп қутбли дунёнинг пайдо бўлиши учун намунали ҳудуд бўлиб, бу ерда Ўзбекистон институтларининг суверенитети ва яхлитлигига тўлиқ ҳурмат билан муносабатда бўлиш мақсадга мувофиқдир. Шу муносабат билан яна бир бор афсусланаманки, резолюция моддаларининг қарийб учдан бир қисми 1991 йили мустақилликка эришган давлатга демократия сабоқларини ўргатишдан иборат... Ўзбекистоннинг тараққиёти минтақадаги барча жиддий кузатувчилар томонидан эътироф этилмоқда ва янада кўпроқ рағбатлантиришга лойиқдир». (Тьерри Мариани).
👉 «Европа Иттифоқи Ўзбекистоннинг минтақавий ва халқаро ҳамкор сифатидаги аҳамияти ортиб бораётганини тан олган ҳолда, Ўзбекистон учун манфаатли куч бўлиб қолади. Шу билан бирга, одатда дўстлар каби Ўзбекистондан юқори талаблар талаб қилиб, камчиликларни очиқ гапиришдан тортинмаймиз». (Маргаритис Схинас).
Муҳокама якунлари бўйича 4 октабр куни Ўзбекистонга доир 64 банддан резолюция қабул қилинди.
Ҳужжатда Европа Иттифоқининг мазкур Марказий Осиё республикасидаги вазиятга, унинг ҳокимият органларининг ички ва ташқи сиёсатдаги ҳаракатларига муносабати ифодаланган бўлиб, «Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликлари, қонун устуворлиги ва фуқаролик жамияти» мавзусига алоҳида ўрин берилган. Резолюцияда Европа Иттифоқининг Ўзбекистон билан ўзаро алоқаси, минтақавий ҳамкорлик, глобал муаммолар, савдо алоқаларига оид чақириқ ва тавсиялар ўрин олган.
