Даулетмурат Тажимуратов суд жараёнида. "Газета.uz" сайти фотосурати
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг мустақил экспертлари Урганч шаҳридаги колонияда жазо муддатини ўтаётган қорақалпоғистонлик журналист ва ҳуқуқ ҳимоячиси Даулетмурат Тожимуратовнинг аҳволидан чуқур хавотир билдиришди. Бу ҳақда БМТ янгиликлар маркази хабар берди.
Ташкилотнинг махсус маърузачиларига кўра, Тожимуратов «қамоқхонада таҳдид, ҳақорат ва ғайриинсоний муносабатга учрамоқда».
«Ҳуқуқ ҳимоячиси Урганч шаҳридаги 11-сонли тергов изолятори ходимлари томонидан жисмоний ва руҳий босимга учраган. Унинг сочи зўрлик билан олдирилган. Тергов изолятори ходимлари бошқа маҳкумларни қўрқитиш ва ҳақорат қилишга мажбурлаган. Унинг соғлиғи жиддий ташвиш уйғотмоқда», — дейди экспертлар.
Улар давлат ҳокимияти органларига «ўзбошимчалик билан ҳибсга олишдан сақланиш, сўз эркинлиги ва уюшмалар тузиш эркинлигини кафолатлаш ҳамда ҳеч қандай камситишларсиз ҳибсга олинганларнинг қадр-қимматини таъминлаш мажбурияти борлигини» таъкидлайдилар.
Ўзбекистон парламентининг Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссари (Омбудсман) идораси БМТ махсус маърузачиларининг баёнотига муносабат билдирди. Улар 2022 йил 15 июлда 1-2 июл кунлари суверен Қорақалпоғистон Республикасида (Ўзбекистон таркибидаги суверен республика) содир бўлган фожиали воқеалар юзасидан мустақил текширув ўтказиш учун комиссия тузилганини эслатади. Комиссия аъзолари Урганч шаҳридаги 11-сонли тергов изоляторида бўлиб, Даулетмурат Тажимуратов билан учрашган.
«Учрашувда Д.Тажимуратов унга нисбатан тергов ҳаракатлари давомида ва тергов ҳибсхонасида ҳеч қандай қийноқ, босим ёки тазйиқлар бўлмагани, овқатларнинг сифати ва ҳибсхонадаги бошқа шароитлар бўйича ҳеч қандай эътирози йўқлигини билдирган», — дейилади Омбудсман ахборот хизмати хабарида.
Инсон ҳуқуқлари бўйича вакил Феруза Эшматова ва жамият фаоллари Тожимуратов Тошкент вилояти Зангиота туманидаги 1-сонли тергов изоляторида бўлган вақтида ҳам, Навоий вилоятидаги 11-сонли ахлоқ тузатиш колониясида жазони ўташ вақтида ҳам учрашган.
«Д.Тожимуратов суд тергови давомида ва жазони ўташ чоғида унга нисбатан қийноқ ва тазйиқлар қўлланилмаганини, фақат ўзига нисбатан чиқарилган суд ҳукмидан норози эканлигини маълум қилди», — дея изоҳ беради Омбудсман ахборот хизмати.
Шунга қарамай, Тожимуратов 2022 йил 2 декабрдаги суд жараёнида қийноқлар ҳақида гапирган.
«Газета.uz» судланувчиларнинг нутқларини сўзлаб берганидек, у, жумладан, Нукус шаҳридаги Ички ишлар вазирлиги биносида ўзи ва бошқа маҳбуслар қаттиқ калтаклангани, уларга электрошокер таъсир қилгани, баданларига сакраб тушиб, «улар катта калитни кафтларига тиқиб, икки бармоғини сиқиб, гўшт майдалагич каби буришгани»ни айтган. Тожимуратовнинг айтишича, милиция ходимлари унинг бошида турган, шундан сўнг у ҳушини йўқотган.
Бироқ, Human Rights Watch халқаро инсон ҳуқуқлари ташкилоти таъкидлаганидек, Ўзбекистон расмийлари суд жараёнида Тожимуратовнинг сўзларини инобатга олмаган ва тергов бошлаган-бошламаганликларини билдиришмаган.
«Бу қийноқлар ёки бошқа тақиқланган шафқатсиз муносабат шакллари орқали олинган далиллар судда кўплаб инсон ҳуқуқларини бузган ҳолда қабул қилинган бўлиши мумкинлигидан жиддий хавотир уйғотади», — дея таъкидлади HRW ва Тошкентни ўз қонуний мажбуриятларини бажаришга ва Тожимуратовнинг айбловлари билан нима қилинганлигини текширишга чақирган.
Сентябрь ойи охирида Тожимуратовнинг адвокати Сергей Майоров Ўзбекистон ҳукуматига йўллаган махсус мурожаатида унинг ҳимояси остидаги шахс ноқонуний равишда ёлғиз камерада сақланаётгани, иш билан таъминланмагани, кутубхона, радио ва телевидениедан фойдалана олмаётгани, шунингдек, унинг соғлиғи ёмонлашганини айтган.
«Мижозимнинг аҳволи ачинарли даражада. У ўлимга тайёрланмоқда. Унинг икки дўсти қийноқлар остида вафот этган, учинчи дўсти шу йилнинг 9 сентябрида бахтсиз ҳодисада ўлган. Даулетмурат Тажимуратов ҳамма нарса унинг ўлимини тилаётганига ишонади. Бу қандай юз беришини билмаймиз, унинг ўзи эса ўз жонига қасд қилмоқчи эмас», — дейди Майоров.
ℹ️ 2022 йил 1-2 июль кунлари Қорақалпоғистонда содир бўлган воқеалар бўйича биринчи суд жараёнида «Эл хизматида» газетаси муҳаррири ва блогер Даулетмурат Тажимуратов асосий айбланувчи сифатида иштирок этди. Ўшанда Нукусда Ўзбекистон Конституциясига республика суверенитетидан маҳрум қилишни назарда тутувчи ўзгартиришларга қарши норозилик намойишлари бўлиб ўтганди. Норозилик пайтида, расмий маълумотларга кўра, 21 киши ҳалок бўлган, 300 га яқин киши, жумладан, ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари ва ҳарбий хизматчилар яраланган. Етказилган моддий зарар миқдори 6,6 миллиард сўмдан ортиқни (596 минг доллардан ортиқ) ташкил этган.
Ҳукмлар шу йилнинг 31 январида эълон қилинди. Тожимуратов Жиноят кодексининг бешта моддаси билан айбдор деб топилиб, 16 йилга озодликдан маҳрум этилди.
