yuz.uz сайти фотосурати
Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев келгуси йил сувни тежаш бўйича фавқулодда ишлар даври бошланишини маълум қилди, зеро сувдан норационал фойдаланиш туфайли мамлакат иқтисодиёти жиддий зарар кўрмоқда. 29 ноябрь куни бўлиб ўтган йиғилишда ушбу масалалар муҳокама қилинди, деб хабар беради давлат раҳбари матбуот хизмати.
Республика раҳбари сув ресурсларининг 20 фоизи Ўзбекистонда, қолгани қўшни давлатлар ҳудудида ташкил этилишини алоҳида таъкидлади. Вазиятни трансчегаравий манбаларни бошқаришдаги қийинчиликлар, шунингдек, иқлим ўзгариши сабабли уларнинг қисқариши янада оғирлаштирмоқда.
Мирзиёевнинг сўзларига кўра, сув хўжалигига ҳар йили қарийб 1 миллиард доллар сарфланади, давлат бюджетдан фақат таълим, соғлиқни сақлаш ва қишлоқ хўжалигига кўпроқ маблағ ажратилади. Бироқ, сувдан унумли фойдаланилмаяпти. Масалан, бир гектар пахта майдонини суғориш учун йилига 10-11 куб метр сарфланса, иқлими ва тупроғи ўхшаш мамлакатларда ресурсларни малакали бошқариш туфайли бу икки-уч баравар кам.
Сув йўқотишлари оқибатида Ўзбекистон иқтисодиётида йилига 5 миллиард доллар даромад бой берилаяпти.
Бундан ташқари, эксперт прогнозларига кўра, 2030 йилга бориб республикада сув танқислиги 15 миллиард куб метрга етиши мумкин.
Бу борада Президент табиий ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини оширишга қаратилган бир қанча устувор вазифаларни белгилаб берди.
Биринчидан, у «каналларни бетонлаш бўйича зарбдор йил» ни эълон қилди. Тегишли ишлар келаси йилнинг ўзида 1500 километр, яъни жорий йилга нисбатан тўрт баравар кўп объектларни қамраб олади. 2025 йилга қадар икки минг километрга яқин каналларни бетонлаш режалаштирилган. Бундай ишларни амалга ошириш учун энг мақбул вақт ноябрдан мартгача бўлганлиги сабабли, маҳаллий ҳокимликларга янги суғориш тизимларини қуришни ҳозирдан бошлаш бўйича топшириқ берилди.
Иккинчидан, сувни тежовчи технологияларни жорий этиш вазифаси қўйилди. Президент 4,3 миллион гектар суғориладиган майдонларнинг атиги 30 фоизи ресурсларни тежайдиган инновациялардан фойдаланаётганини таъкидлади. Бундай хўжаликларда ҳам ўғит ва ёқилғи сарфи камайиб, ҳосилдорлик ортиб бормоқда. Бироқ, бир қатор вилоятларда, масалан, Қашқадарё, Самарқанд ва Тошкент вилоятларида вазият ёмон. Мирзиёевнинг сўзларига кўра, бу ерларда ерни лазер билан текислаш деярли амалга оширилмайди — бу сувни тежашга ёрдам берадиган энг оддий агротехник тадбир.
Бунинг асосий сабаби фермерларни молиялаштириш механизмининг самарасизлигидир. Шу муносабат билан янги схема таклиф қилинди. Сувни тежовчи технологияларни жорий этиш истагида бўлган кластер ва фермер хўжаликлари икки йиллик имтиёзли давр билан йиллик 14 фоиз билан беш йил муддатга кредит берилади. Бунинг учун очиқ-ошкора платформа ишга туширилади. Ҳам банк билан, ҳам таъминотчилар билан шартнома электрон платформа орқали онлайн имзоланади.
Учинчидан, сув етказиб бериш харажатларини камайтириш лозим. Бугунги кунда кластер ва фермерларга етказиб берилаётган ҳар 1 кубметр сувга ўртача 212 сўм харажат қилинаяпти. Лекин Бухоро, Қашқадарё ва Наманганда бу 2-3 баробар қиммат. Бундан ташқари, насос станцияларининг 80 фоизи эскирган ускуналар туфайли юқори энергия сарфига эга. Мирзиёев муаммони ҳал қилиш учун хусусий шерикларни жалб қилган ҳолда ушбу ирригация иншоотларини модернизация қилиш жараёнини ташкил этишни таклиф қилди. Унинг қўшимча қилишича, бу йўналишда бир қанча лойиҳалар амалга оширилмоқда. Келгусида 95 та станцияни янгилаш, яна 118 тасини очиқ тендерга қўйиш режалаштирилган ва эҳтимол улар хориж компанияларига бошқариш учун топширилиши мумкин.
