Урсула фон дер Ляйен. Видеодан кадр
Европа Иттифоқи Global Gateway дастури доирасида Марказий Осиё мамлакатлари учун 12 миллиард евролик сармоя пакетини тайёрлади. Бу ҳақда 4 апрель куни «Марказий Осиё – Европа Иттифоқи» саммитида Еврокомиссия президенти Урсула фон дер Ляйен маълум қилди.
Европа комиссияси раҳбари ўз нутқида тўртта устувор йўналиш: Транскаспий транспорт йўлаги, муҳим хомашё, «яшил» энергетика ва рақамли коммуникациялар бўйича ҳамкорлик учун салмоқли салоҳият мавжудлигини қайд этди.
«Тараққиётни тезлаштириш учун бугун мен 12 миллиард евролик Global Gateway инвестиция пакетини эълон қилишдан ғурурланаман. Бу бизнинг [Европа] Иттифоқимиз ва аъзо давлатлар сармояларини бирлаштиради. Биз буни Team Europe деб атаймиз. Ва у Марказий Осиёда янги лойиҳалар оқимини ишга туширади. Бу ҳақиқатан ҳам қадим дўстлигимизнинг янги даврининг бошланишидир», — деди фон дер Ляйен.
12 миллиард евродан 3 миллиарди транспорт соҳасига, 2,5 миллиарди муҳим хомашёга, 6,4 миллиарди энергетика соҳасига, 100 миллиони эса Марказий Осиёда сунъий йўлдош интернетини ривожлантиришга йўналтирилади.
Еврокомиссия раҳбари транспорт коридорлари ҳақида гапирар экан, Марказий Осиёнинг Евроосиё коммуникациялари асосий бўғини сифатидаги стратегик аҳамиятини қайд этди. Шунинг учун Global Gateway дастури ушбу минтақани инвестициялар учун устувор ҳудудга айлантирмоқда. Ўтган йили 10 миллиард евро ажратилган Транскаспий транспорт йўлаги лойиҳаси доирасида Европа ва Марказий Осиё ўртасида юк ташиш муддати икки баробарга қисқартирилиб, 15 кунга етказилади. 2025 йили Ўзбекистонда коридорни ривожлантириш учун хусусий маблағларни жалб этадиган Инвестиция форумининг ўтказилиши муҳим қадам бўлади.
Муҳим хомашё бўйича ҳамкорлик тўғрисида фон дер Ляйен таъкидлашича, Марказий Осиё жаҳон марганец заҳираларининг 40 фоизини, шунингдек, литий, графит ва бошқа стратегик фойдали қазилмаларнинг улкан конларини ўз ичига олган ҳақиқий хазинадир. Бу бойликлар нафақат фойдали қазилмалар, балки келажак иқтисодиётининг пойдевори бўлиб, глобал ўйинчиларнинг эътиборини муқаррар равишда тортади. Лекин бу ерда фақат экспорт учун хомашё манбасини кўраётганлардан фарқли ўлароқ, Европа тубдан бошқача ёндашувни таклиф қилади — минтақада тўлиқ ишлаб чиқариш циклини яратиш, деди ЕК раҳбари.
У Ўзбекистонда мис қазиб олиш лойиҳасига Европанинг 1,6 миллиард евро сармоя киритганини эслатиб, биргаликда замонавий илмий-тадқиқот марказларини барпо этиш, мутахассислар тайёрлаш, конлардан тортиб юқори технологияли корхоналаргача бўлган бутун занжир бўйлаб қайта ишлаш тармоқларини ривожлантиришни таклиф қилди. Қозоғистон ва Ўзбекистон билан имзоланган меморандумлар ва янги Қўшма декларация шунчаки ҳужжатлар эмас, балки йирик хусусий инвестициялар учун йўл харитасидир, деди Урсула фон дер Ляйен.
Марказий Осиё қайта тикланадиган энергетиканинг глобал марказига айланиш учун ноёб салоҳиятга эга эканини таъкидлаб, ЕК раҳбари иккита лойиҳа – Тожикистондаги Роғун ГЭСи ва Қирғизистондаги Қамбарота ГЭСини тилга олди. Бутун минтақа геотермал энергиянинг катта захираларига эга. Бундай қудратли энергетика мажмуаси нафақат маҳаллий иқтисодиёт эҳтиёжларини тўлиқ қондира олади, балки «яшил» энергия экспорти истиқболларини ҳам очиб беради, деди ЕК раҳбари. У ҳамкорликни кенгайтириш ва Марказий Осиёнинг энергетик мустақиллиги ва глобал тоза энергияга ўтишни биргаликда рағбатлантиришни таклиф қилди.
Урсула фон дер Ляйен юқори сифатли рақамли алоқа муҳимлигини ҳам таъкидлади. Унинг сўзларига кўра, янги авлод Европа сунъий йўлдош тармоғи жорий йили Қозоғистондаги 2000 мактаб ва юзлаб чекка қишлоқларни юқори тезликдаги интернет билан таъминлайди. Келажакда бутун Марказий Осиё бўйлаб яна 1700 та қишлоқ аҳоли пунктлари боғланади.
«Бу ҳақиқий трансфармация. Бу жамоалар ва одамларни боғлайди. Янги бизнес ва сармояларни жалб қилади. Воситачи қўшниларсиз юқори тезликдаги интернетдан тўғридан-тўғри фойдаланиш имконини беради. Биз барча Марказий Осиёга тенг имкониятлар берилишини таъминлаш учун барчангиз билан ишлашга тайёрмиз. Минтақангиз денгизга чиқмайди, лекин космос сиз учун очиқ. Ва бу сизнинг дунёга кириш эшигингиз бўлиши мумкин», — деди ЕК раҳбари.
Урсула фон дер Ляйен «Марказий Осиё – Европа Иттифоқи» саммити томонлар ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очаётганини таъкидлади.
«Бугун биз стратегик ҳамкорликни йўлга қўймоқдамиз. Бу ҳамкорлик Европа Иттифоқига ишонишингиз мумкинлигини кўрсатади», — деди Европа комиссияси раҳбари ва ўз нутқини: «Энг яхшиси ҳали олдинда» деган сўзлар билан якунлади.
