kun.uz сайти фотосурати
Жорий йил 1 апрель ҳолатига кўра, Ўзбекистоннинг умумий ташқи қарзи 68,4 млрд долларни ташкил этган. Шундай қилиб, биринчи чоракда бу кўрсаткич 4,3 миллиард долларга ошган, деб ёзади «Газета.uz» Республика Марказий банки ҳисоботига таяниб.
Қайд этилишича, ташқи қарз давлат ва корпоратив (хусусий)дан иборат. Шу билан бирга, биринчиси январь-март ойларида 1,9 миллиард долларга, иккинчиси 2,4 миллиард долларга ошган. Гарчи, регулятор материалларидан маълум бўлишича, хусусий сектор асосан устав капиталида давлат улушига эга бўлган компаниялар, масалан, UzAuto Motors, «Ўзбекнефтгаз», «Ўзмиллийбанк» каби компаниялар томонидан ифодаланади. Бу корхоналар илгари миллиардлаб долларлик қарз қоғозларини жойлаштирган.
2025 йил биринчи чорагида жами ташқи қарз бўйича фоизлар тўловлари миқдори 881 миллион долларни ташкил этган, бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 12,4 фоизга ёки 98 миллион долларга кўпдир.
Шундан портфел инвестициялари (еврооблигациялар) бўйича фоиз тўловлари 174 миллион долларга етган, бу 2024 йилнинг биринчи чорагидаги кўрсаткичдан икки баравар кўп.
Шу билан бирга, қарз бўйича ўртача йиллик фоиз ставкаси 5,9 фоиздан 5,2 фоизга камайган. Бу, айниқса ривожланган мамлакатлар учун долзарб бўлган глобал тенденция билан боғлиқ.
Марказий банк ҳисоботида айтилишича, ўтган йил 1 апрелида қайд этилган қарз кўрсаткичига нисбатан жорий қиймат 14,9 миллиард долларга ошган.
«Газета.uz»нинг қўшимча қилишича, июнь ойи бошида Ўзбекистон Бош вазири ўринбосари – Иқтисодиёт ва молия вазири Жамшид Қўчқоров иқтисодий ўсиш сармоя талаб этиши, харажатларнинг бир қисми эса ташқи қарз ҳисобидан қопланишини айтган эди. Расмийнинг сўзларига кўра, кўрсаткичнинг ошишида уятли ёки муаммоли нарса йўқ. Бундан ташқари, унинг фикрича, республика қарзи ўртача даражада қолмоқда ва инфратузилма, ижтимоий ва бошқа соҳаларни ривожлантиришга йўналтирилган.
Аммо барча мутахассислар ҳам ушбу нуқтаи назарга қўшилмайди. Масалан, февраль ойида мустақил иқтисодчи Юлий Юсупов Молия вазирлигининг давлат қарзининг ошгани ҳақидаги статистик маълумотларини шарҳлар экан, Ўзбекистоннинг қарзга қарамликка тушиб қолгани салбий омил эканини таъкидлаганди. Бундан ташқари, унинг сўзларига кўра, муаммо давлат қарзининг ҳажми ёки ҳатто унга хизмат кўрсатиш харажатларида эмас, балки қарзга олинган маблағлар қаерга йўналтирилаётгани ва сармоядан қандай фойда олинаётганидадир.
Мавжуд вазиятнинг асосий сабаби давлат бюрократиясининг мамлакат иқтисодиёти устидан кенгайиб бораётган ваколатидир, бу эса бозор тамойилидан йироқ эканидадир, зеро асосий қарорлар хусусий субъектлар томонидан эмас, балки мансабдор шахслар томонидан қабул қилинади. Иқтисодчи, шунингдек, давлат харажатларининг ўсишига эътибор қаратади, унинг маълумотларига кўра, бу ялпи ички маҳсулотнинг 40 фоизидан ошади, бу «камбағал иқтисодиёт учун мутлақо ақлга сиғмайдиган рақамдир».
