Тожикистон президенти матбуот хизмати фотосурати
9 октябрь куни Душанбе шаҳрида бўлиб ўтган «Марказий Осиё-Россия» иккинчи саммити якунлари бўйича 2025-2027 йилларга мўлжалланган қўшма ҳаракатлар режаси ва якуний коммюнике имзоланди
Коммюникеда саммит иштирокчилари кўп қутбли дунё тартибини шакллантириш тарафдори эканликларини тасдиқлаганлар, бу уларнинг фикрича, хавфсизликни, маданий ва цивилизациявий ўзига хосликни сақлашни, барча давлатлар учун тенг имкониятларни таъминлаши керак. Бундай тартибнинг оптимал асоси «давлатлар учун ривожланиш моделларининг хилма-хиллиги, хавфсизликнинг бўлинмаслиги, БМТ Низомига мувофиқ халқаро ҳуқуқнинг барча тамойилларига қатъий амал қилишдир» деб таърифланган.
Томонлар терроризм, экстремизм, ноқонуний миграция, наркотик моддаларнинг ноқонуний айланишига қарши курашда ҳамкорликни кучайтиришга келишиб олдилар. Афғонистондаги вазиятга алоҳида эътибор қаратилиб, саммит иштирокчилари Марказий Осиёда хавфсизликни таъминлашнинг энг муҳим омили эканини ҳисобга олган ҳолда тинчлик ва барқарорликни таъминлаш бўйича саъй-ҳаракатларни мувофиқлаштиришда давом этадилар. Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлигининг (МДҲ) минтақавий ҳамкорликнинг самарали платформаси сифатидаги аҳамияти яна бир бор тасдиқланди.
Иқтисодий соҳада асосий эътибор савдо тўсиқларини бартараф этиш, транспорт-логистика инфратузилмасини, хусусан, «Шимол-Жануб» йўлагини ривожлантиришга қаратилди. Томонлар иқтисодий алоқаларни чуқурлаштириш, барқарор ишлаб чиқариш занжирларини яратиш, сармоя жалб этиш ниятида. Евроосиё тараққиёт банки ва Евроосиё барқарорлаштириш ва тараққиёт жамғармасининг минтақада лойиҳаларни молиялаштириш ва иқтисодий барқарорликни сақлашдаги ўрни, миллий валюталарда тўловларни кенгайтириш муҳимлиги қайд этилди.
Рақамли савдо, сунъий интеллектдан фойдаланиш, кам эмиссияли энергия ва саноат кооперацияси ҳамкорликнинг устувор йўналишлари этиб белгиланди.
Гуманитар ҳамкорликка катта эътибор қаратилди. Баёнотда маданият, таълим, илм-фан, спорт ва туризм соҳаларидаги алоқаларни чуқурлаштириш муҳимлиги таъкидланди. Саммит иштирокчилари рус тили бўйича халқаро ташкилот ташкил этилганини олқишлади.
Миграция соҳасида томонлар ўз ҳудудлари доирасида олтита давлат фуқароларининг хавфсизлиги, ҳуқуқлари, қонуний манфаатлари, шаъни ва қадр-қимматини ҳурмат қилишни таъминлашга содиқ эканликларини тасдиқладилар. Жамоат хавфсизлиги мақсадларига жавоб берадиган ва муносиб меҳнат шароитларини яратувчи механизмларни оптималлаштириш зарурлиги қайд этилди.
Саммит якунлари бўйича 2025–2027 йилларга мўлжалланган Қўшма ҳаракатлар режаси қабул қилинди. Унинг ижроси ташқи ишлар вазирларининг навбатдаги йиғилишларида кўриб чиқилади. Натижалар 2027 йилда бўлиб ўтадиган «Марказий Осиё – Россия» учинчи саммитида тақдим этилади. Унинг қаерда бўлиши ҳозирча номаълум.
ℹ️ «Марказий Осиё – Россия» форматидаги иккинчи саммитда Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Тўқаев, Қирғизистон президенти Садир Жапаров, Россия президенти Владимир Путин, Тожикистон президенти Эмомали Раҳмон, Туркманистон президенти Сердар Бердимуҳамедов ва Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев иштирок этди.
Путин ўз нутқида Россиянинг Марказий Осиё давлатлари билан стратегик шериклигини мустаҳкамлаш ниятини яна бир бор тасдиқлаб, фойдаланилмаган сезиларли иқтисодий салоҳиятга эътибор қаратди. У Россиянинг Марказий Осиёнинг бешта давлати билан товар айирбошлаш ҳажми 45 миллиард доллардан ошганини таъкидлади, бироқ ўсиш учун улкан салоҳият мавжудлигига ишора қилиб, Беларусь билан товар айирбошлашни мисол қилиб келтирди, бу ҳолатда аҳолининг сезиларли даражада кам бўлишига қарамай, 50 миллиард доллардан ошади.
Россия президенти саноат кооперациясини кенгайтириш, Россия сармоясини ошириш (ҳозирда 20 миллиард доллардан ортиқ) ва миллий валюталарда ҳисоб-китобларга фаол ўтишга чақирди.
«Шимол-Жануб» ва «Шарқ-Ғарб» транспорт йўлаклари каби умумий инфратузилма лойиҳаларини, шунингдек, энергетика соҳасидаги ҳамкорликни, жумладан, атом электр станцияларини қуриш ва гидроэлектр станцияларини модернизация қилиш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди.
Путин Россия ва Марказий Осиёнинг бешта давлати ўртасидаги асосий халқаро муаммолар бўйича ёндашувлар бирлигини таъкидлади. У Афғонистондаги вазиятни барқарорлаштириш, Фаластин-Исроил можаросини мустақил Фаластин давлатини барпо этиш орқали дипломатик йўл билан ҳал этишга эришиш, Эрон ядровий муаммосини тинч йўл билан ҳал қилиш зарурлигини таъкидлади.
Ҳамкорлик асоси сифатида жадал гуманитар алоқалар, жумладан, минтақадан 212 минг талабанинг Россияда таҳсил олиши ҳамда Марказий Осиёда рус тилида таълим берадиган мактаблар ва 25 та Россия олий ўқув юртларининг филиаллари очилгани қайд этилди.
