Садир Жапаров. kaktus.media сайти фотосурати
Қирғизистон президенти Садир Жапаров республика аҳолисига мурожаат қилиб, учта долзарб масала — электр энергияси, ташқи ва ички қарзлар ҳамда янги ҳайдовчилик гувоҳномасини олиш тизими бўйича вазиятни тушунтирди. Давлат раҳбари ўз фикрларини Facebookда эълон қилди (РФда экстремистик деб тан олинган ва тақиқланган Meta корпорациясига тегишли тармоқ).
Давлат раҳбари «Қирғизистон Миллий электр тармоғи»нинг фойдаланувчиларга «чексиз тариф»ни фаол равишда, яъни юқори нархда ресурслардан деярли чексиз фойдаланишга оид таклифига изоҳ берди,
Жапаров электр энергияси танқислигини ҳисобга олган ҳолда, бу ташаббус ўз долзарблигини йўқотганини таъкидлади. Президент таъкидлашича, у энергетика вазиридан норозилигини билдириб, ундан «чексиз тариф»га обуна бўлишни тўхтатишни ва фуқаролар учун электр энергиясидан тенг фойдаланишни таъминлашни сўради. Яна бир қанча амалдорлар танбеҳ олдилар ва «Миллий электр тармоғи»нинг савдо бўлими бошлиғи ишдан бўшатилди.
Давлат раҳбарининг сўзларига кўра, 2020 йилгача энергетика секторининг қарзи 137 миллиард сом (1,6 миллиард доллар) ни ташкил этган. Тизим қулаш арафасида бўлган, бундай вазият уни қимматбаҳо ресурсларни импорт қилишга ва уларни аҳолига арзонроқ нархларда сотишга мажбур қилган.
Бироқ, ислоҳотлар ва коррупцияга барҳам бериш туфайли қарз 25 миллиард сомгача (286 миллион доллар) камайтирилган. Жапаров мамлакат келаси йилнинг ўзида қарзсиз бўлишини ва энергетика тизими 2027 йилга келиб биринчи марта фойда кўра бошлашини кутмоқда.
Шу билан бирга, у Қирғизистон фуқароларини импортни камайтириш учун электр энергиясини тежашга чақирди. Президент давлат идораларига кечқурун чироқлар ва барча электр жиҳозларини ўчириш буюрилганини эслатди.
Мамлакат қарзи ҳақида гапираркан, Жапаров сўнгги 30 йил ичида катта миқдорда қарз тўпланиб қолганини, аммо тўловлар аста-секин амалга оширилаётганини таъкидлади. Шундай қилиб, 2020 йилдан 2025 йилгача республика давлат қарзини тўлаш учун 258 миллиард сомдан (3,3 миллиард доллар) ортиқ маблағ ажратган, шундан 170,5 миллиард сом (1,9 миллиард доллар) ташқи қарз ва тахминан 115 миллиард сом (1,4 миллиард доллар) ички қарзни тўлашга йўналтирилган.
Президентнинг сўзларига кўра, бу масала 2035 йилга келиб тўлиқ ҳал қилинади ва ҳеч қандай жиддий қийинчиликларсиз. Бу юқори иқтисодий ўсиш суръатлари ва кенг кўламли инвестиция лойиҳаларини амалга ошириш туфайли амалга оширилади. Масалан, Камбар-Ота ГЭСини қуриш учун 1,5 миллиард доллар инвестиция талаб этилади. Бу маблағлар 50 йилга жалб қилинмоқда. Бироқ, 7-8 йилдан сўнг, лойиҳа даромад келтиради ва кредитларни 15 йил ичида қайтариш имконини беради. Президентнинг қўшимча қилишича, Хитой-Қирғизистон-Ўзбекистон темир йўли ҳам шунга ўхшаш лойиҳадир.
Ҳайдовчилик гувоҳномаларини бериш масаласида республика раҳбари гувоҳномаларнинг 90 фоизи сотиб олинганини айтди. Кўпгина ҳайдовчилар йўл ҳаракати қоидаларини билишмайди, шунингдек, улар автомобилнинг двигатели, стартери ёки бошқа қисмлари ҳақида ҳеч қандай тушунчага эга эмаслар. Бундан ташқари, 2014 йилдан 2020 йилгача бахтсиз ҳодисаларда ҳалок бўлганлар сони 6000 дан ошган.
Буларнинг барчаси ҳукуматни тизимни ўзгартиришга, хусусий ҳайдовчилик мактабларини йўқ қилишга ва ўқув муддатини узайтиришга мажбур қилган.
«Нима учун 14 ой? Чунки, биринчидан, 11 ва 12-синф ўқувчилари сентябрь ойида ўқишни бошлайдилар ва маълумотни ўзлаштириш уларнинг ёшига боғлиқ — бу бир йил давом этади. <…> Амалий дарслар бўлиши кутилмоқда: сирпанчиқ йўлларда қандай ҳайдаш керак, қоронғида нималарга эътибор бериш керак, машина бузилган тақдирда биринчи қадамлар ва бошқалар», — деб тушунтирди Жапаров.
Президент ўз мақоласида фуқароларни қўзғатаётган ва сайловлар пайтида бирор нарса бўлишига умид қилаётган «одамлар гуруҳлари» ҳақида ҳам ёзган. Бироқ, давлат раҳбари одамларнинг ҳокимият тўнтаришга мажбур бўлиши учун мамлакат раҳбарияти бирорта сабаб бермаслигини айтди. Унинг сўзларига кўра, энди заиф давлат йўқ. Бундан ташқари, халқ аллақачон кимни қўллаб-қувватлашни ва ким ҳокимиятда бўлиши кераклигини билади, дея хулоса қилди Жапаров.
