Барқарорликка туташган эркинлик

Тошкент Фотосуратлар уйида (ТФУ) реалистик портрет санъатининг таниқли устаси, Ўзбекистон халқ рассоми Собир Раҳметовнинг 70 йиллик таваллудига бағишланган «Менинг қаҳрамонларим» номли шахсий кўргазмаси бўлиб ўтмоқда.

Собир Раҳметов ўзининг «Йиллар синови» триптихи фонида. Андрей Кудряшов фотосурати / «Фарғона»

27 ноябрь куни кўргазманинг очилиш маросимида жуда кўп томошабинлар, айниқса, ёшлар иштирок этди. Раҳметов нафақат таниқли рассом, балки Камолиддин Беҳзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти «Рассомлик» кафедраси профессори, машҳур муаллим ҳамдир.

Собир Раҳметов. «Бойсунда». Холст, бўёқ. 1984

Собир Раҳметов 1952 йили Чимкентда туғилган. 1973 йили Бенков номидаги Республика рассомлик билим юртини тамомлаган. 1973-1979 йиллари Репин номидаги Ленинград рассомлик, ҳайкалтарошлик ва архитектура институтида таҳсил олган. 1987 йили Тошкент театр ва рассомлик санъати институти рассомлик кафедраси катта ўқитувчиси. 1998 йилдан 2005 йилгача — Бадиий кўргазмалар дирекциясининг бош директори бўлган. 2001 йили Ўзбекистон халқ рассоми унвони билан тақдирланган. 2003 йилдан — Ўзбекистон Бадиий академиясининг ҳақиқий аъзоси. 2008 йили Сеулда шахсий кўргазма бўлиб ўтган.

Ёрқин академик мартаба. Таъсирчан юзлар ифодаси ва мавзуларни излаб узоқ тоғли қишлоқларда доимо саёҳат қилиш. Наъмунали оилавий ҳаёт, сермашаққат ўқитувчилик ва маъмурийлар ишлар. Ва ўз ижодида янги уфқларни тинимсиз излаш. Собир Раҳметов мисолида шуни кўриш мумкинки, Ўзбекистондаги замонавий санъаткор бўлиш учун исёнчи, ижтимоий ва эстетик ноконформист ёки алфозли андеграунд вакили бўлиши шарт эмас. Ўз ишингни севиш ва ҳар дақиқани унга фидо қилишнинг ўзи кифоя.

«Композицияни конструктив тарзда яратиш, унинг тизим яхлитлигини тасвирий санъатнинг умумбашарий қонуни сифатида тушуниш. Симметрия ва ритм, тасвирни умумлаштириш ёки аниқлаштириш тамойилларига эга бўлиш. Ранг зоналари ва доминант ранглар билан ишлай олиш. Собир Раҳметов ижодида жанр чегаралари аниқлиги классик тарзда яққол кўзга ташланади. У ҳозирда ҳар бир инсон ва умуман жамият учун жуда зарур бўлган барқарорлик туйғусини ижод дунёсига олиб киради.

Бундан ташқари, аниқ жанр тизими рассомга тўсқинлик қилмайди ёки унинг имкониятларини чекламайди. У жанрларнинг барча қонуният ва чегараларини билади, шунинг учун ҳам уларнинг ҳар бирида ўзини ҳис қилади ва эркин ифода этади. Ёруғлик, қуёш нури, ранглар ва порлаш оқимлари шаҳар маконлари ва қишлоқ ҳовлиларига кириб боради. Бу таассуротларда муаллифнинг Парвардигор томонидан яратилган дунё ва инсон томонидан яратилган маданий дунё ҳақидаги ғояларини синггиб кетган», — деб ёзади Собир Раҳметовнинг юбилей кўргазмаси ҳақида санъатшунослик фанлари доктори, профессор, Халқаро танқидчилар уюшмаси (AICA) аъзоси Райхон Эргалиева.

Рахметов реалистик рассомчилик мактаби анъаналарини давом эттиради, лекин буни догматик тарзда қилмайди. Унинг учун визуал реализм охирги нишон эмас, балки бошқа тарихий ва эстетик ҳаракатлар техникаси билан ўлдирилган бадиий тушунчани гавдалантириш учун қулай воситадир. Рассомнинг кўп йиллик ижодидан танлаб олинган расмлар репродукциялари мисолларидан фойдаланиб, сиз ўзингиз образни кучайтириш учун у шарқона классик миниатюра руҳида орқа планни моҳирона гипперактив «эгилтиргани»ни кўришингиз мумкин.

Собир Раҳметов. «Ватаним». Холст, бўёқ. 2020

Рассомнинг ўзи ўз ҳаёт йўлининг истиқболларини ноаниқ, аммо ижодий кўради. Унинг ўрнида кимдир 70 йиллик юбилейга бағишланган шахсий кўргазма, албатта, ажойиб нарса, аммо бу якуний натижа, деб ўйлаши мумкин. Аммо у бошқача ўйлайди.

Собир Раҳметов. «Кечги боғ». Холст, бўёқ. 2024

«Ушбу кўргазма менга фойдали сабоқлар беради, деб умид қиламан. Томошабинларнинг муносабатига қараб, ўз асарларимни четдан кузатган ҳолда, уларда ҳақиқатда нималар тўғри чиққанини, қайсилари бошқа кўз билан қарашни, бошқа йўналишни талаб қилишини англаб етишга умид қиламан»— дейди Собир Раҳметов.

Собир Раҳметов. «Менинг қаҳрамонларим». Холст, бўёқ. 2018

Кўргазма 15 декабрга қадар давом этади.