Сурайё Раҳмонова. Ўзбекистон болалар омбудсмани матбуот хизмати фотосурати
Ўтган йили Ўзбекистон болалар омбудсмани Сурайё Раҳмоновага 1064 та мурожаат келиб тушган, бу 2023 йилдаги кўрсаткичдан 2,4 баробар кўпдир. Бу ҳақда Олий Мажлис болалар ҳуқуқлари бўйича вакилининг сенаторлар олдига тақдим этган маърузасига таяниб, «Газета.uz» хабар берди.
Раҳмонованинг сўзларига кўра, унинг идорасига энг кўп аризалар Тошкент (366), Тошкент вилояти (139) ва Қашқадарёдан (105) мурожаатлар келиб тушган. Вилоятлар рўйхатида «аутсайдерлар» Қорақалпоғистон (Ўзбекистон таркибидаги суверен республика) ва Навоий вилояти бўлган, улардан мос равишда 14 ва 27 та шикоят бўлган.
Омбудсман маълумотларига кўра, мурожаатларнинг 43,4 фоизи боланинг шахсий ҳуқуқ ва эркинликларига, 41 фоизи ижтимоий ҳуқуқларга, 4,3 фоизи эса иқтисодий ва экологик ҳуқуқларга тегишли бўлган. Тўғридан-тўғри болалардан 44 та сўров рўйхатга олинган, бу умумий соннинг 4% дан сал кўпроқни ташкил этади.
Мамлакатда вояга етмаганларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари жиддий муаммо бўлиб қолмоқда. Ҳисобот даврида 263 та шундай ҳолат юзасидан маълумотлар келиб тушган бўлиб, бу мурожаатлар сонининг 21 фоизини ташкил этади. Ҳолбуки, 2023 йили бу кўрсаткич 6 фоиздан ошмаган.
«Афсуски, охирги пайтларда ота-оналар ўз фарзандига тарбия усули сифатида жисмоний жазо ёки руҳий тазйиқ қўллаши оқибатида боланинг соғлигига зарар етказилиши ҳолатлари учрамоқда. Хусусан, болага нисбатан зўравонликка оид мурожаатларнинг 28 фоизи айнан ота-она ёки уларнинг ўрнини босувчи шахсларнинг тазйиқига оид бўлган», — деди Сурайё Рахмонова.
Болаларга нисбатан зўравонлик ҳолатлари бўйича 14 та жиноий, 18 та маъмурий иш очилган. Шунингдек, ўз хизмат вазифаларини бажаришда жисмоний зўравонлик қўллаган ва бепарволик қилган 22 нафар таълим муассасалари ходимлари интизомий жавобгарликка тортилган, болаларга нисбатан қўпол муносабатда бўлган яна 3 нафар ҳуқуқни муҳофаза қилувчи орган ходимлари жазоланган.
Омбудсман тан олишича, унинг идораси орқали келиб тушаётган ишлар республиканинг тўлиқ манзарасини акс эттирмайди. Аммо улар зўравонликнинг олдини олишда яхшироқ ва мақсадли ёндашув зарурлигини кўрсатади.
Бундан ташқари, мурожаатлар таҳлили шуни кўрсатадики, Ўзбекистонда зўравонлик қурбонлари билан ихтисослаштирилган иш олиб бориш, хусусан, тергов ва суд жараёни босқичларида қўшимча стресс ва руҳий жароҳатларнинг олдини олиш, шунингдек, ўз вақтида ҳуқуқий ва ижтимоий ёрдам кўрсатишнинг ягона механизми мавжуд эмас.
Раҳмонова боланинг оилавий муҳитга бўлган ҳуқуқини таъминлаш муҳим жиҳат эканини таъкидлади, чунки мурожаатларнинг 15 фоиздан ортиғи шу масала билан боғлиқ. Масалан, уларнинг қарийб 33 фоизи вояга етмаганнинг яшаш жойини аниқлаш сўровларига, 10,8 фоизи болалар ва ота-оналар ўртасидаги мулоқотга тегишли бўлган.
«Афсуски, оилавий низолардан энг кўп болалар жабр кўради. Шунинг учун ота-оналар ўзаро келишмовчиликларни бола манфаатларига зарар етказмасдан ҳал қилишга ҳаракат қилишлари, масъул тузилмалар, жумладан, «маҳалла еттилиги» ота-оналарнинг бу ниятларини қўллаб-қувватлаб, уларнинг амалга ошишига кўмаклашишлари мақсадга мувофиқ», — деди омбудсман.
Унга кўра, ўтган йили 10 нафар болага васий, бир нафар болага нозир, уч оилага ижтимоий кейс очилган ва психологлар аниқланган, беш нафар бошпанасиз бола оналари қарамоғига қайтарилган, хорижда оғир аҳволга тушиб қолган 52 нафар бола ўз ватанига қайтарилган.
Бундан ташқари, омбудсман офиси таълим муассасалари ва вояга етмаганлар ҳибсхоналарини мониторинг қилишда фаол иштирок этган. Бундай текширувлар натижасида мутахассислар томонидан болалар ҳуқуқлари бузилиши ҳолатлари аниқланиб, улар юзасидан тегишли органларга 23 та жавоб далолатномаси: 3 та тақдимнома, 8 та огоҳлантириш ва 12 та хулоса юборилган.
